YENİ REAGENTİN LABORATORİYA ŞƏRAİTİNDƏ BAKTERİSİD XASSƏLƏRİNİN TƏDQİQİ

Abstract

Sulfatreduksiyaedici bakteriyaların digər növ bakteriyalara nisbətən daha çox korroziya aqresivliyi yarada bilməsini nəzərə alaraq laboratoriya şəraitində tədqiqat üçün götürülmüş bakterid xassəli reagentin sulfatreduksiyaedici bakteriyaların həyat fəaliyyətini qısa zaman ərzində tamamilə dayandırılması xassəsi öyrənilmişdir. Bildiyimiz kimi sulfatreduksiyaedici bakteriyalar həyat fəaliyyəti prosesində biogen hidrogen sulfidi yaradır. Məhz biogen hidrogen sulfid daha təhlükəli korroziya aktivliyinə malik maddədir. Umumiyyətlə, neft sənayesində korroziya xüsusiyyətlərinin müxtəlifliyini nəzərdən keçirdən zaman məlum olur ki, ən qorxulu korroziya agenti hidrogen sulfiddir. Onu da qeyd edək ki, sulfatreduksiyaedici bakteriyaların həyat fəaliyyətinin dayandırlması zamanı digər bioloji qrup mikroorqanizmlərin də məhv edilmisi mümükündür. Təbiətdə geniş yayılmış bu bakteriyalara neft-mədən lay sularında daha çox təsadüf edilir. Onlar əlverişli şəraitdə sulfatlardan külli miqdarda hidrogen sulfid hazırlamaqla hidrogen sulfidin yüksək qatılığında belə öz həyat fəaliyyətini davam etdirirlər. Korroziya prosesində mikroorqanizmlərin iştirakı ikili xarakter daşıyır. Bir tərəfdən, bakteriyalar korroziya cəhətdən aqressiv maddəni akkumulyasiya etmək, digər tərəfdən isə elektrokimyəvi korroziya prosesinin getməsinə şərait yaratmaq imkanına malik ola bilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bakteriyaların əksəriyyətinin yüksək həyat fəaliyyəti ən ağır şəraitdə belə öz təsirini saxlayır. Sulfatreduksiyaedici bakteriyalar 1200 atmosfer təzyiqə və 85 C temperatura davam gətirir. Korroziya mühitinin pH-ı 5,5-9,5 olduqda sulfatreduksiyaedici bakteriyalar çoxalır və avadanlığın korroziyaya uğramasında mühim rol oynayır. Məlumdur ki, sulfatreduksiyaedici bakteriya hüceyrələrinin varlığı biogen mənşəli hidrogen sulfidin əmələ gəlməsinə, bu isə öz növbəsində metal avadanlıqların və boruların sulfid çatlarına səbəb olur. Kimyəvi reaksiya ilə mühitə daxil olan hidrogen sulfidin və mikroorqanizmlərin məhsulu olan biogen hidrogen sulfidin iştirakında korroziya proseslərinin sürətləri arasında kəskin fərq olduğu təcrübi yollarla müəyyən olunmuşdur. Qeyd olunanlara əsaslanaraq laboratoriya şəraitində ilk dəfə olaraq C-1 reagentinin sulfat reduksiyaedici bakteriyaların həyat fəaliyyətinə təsir effekti tədqiq edilmişdir. Bu zaman reagentin 10, 15, 20 və 25mq/l miqdarlarından istifadə edilmişdir. Tədqiqat obyekti kimi SOCAR-ın “Bibiheybətneft” NQÇİ yatağının 1802 saylı neft quyusunun lay suyundan göturulmuş sulfatreduksiyaedici bakteriyaların «Desulfomikrobium» və «Desulfovibriodesulforicans» ştampından istifadə edilmişdir. Müqayisə üçün tədqiqat prosesində reagentsiz və reagentli mühitlərdən istifadə olunmuşdur. Laboratoriya şəraitində C-1 reagentinin sulfatreduksiyaedici bakteriyaların unkubasiya müddətinə təsiri Postqeyt-«B» qidalandırıcı mühitində on beş gun ərzində öyrənilmişdir. Muəyyən edilmişdir ki, C-1 reagenti bakterisid xassəyə malik olmaqla, bakteriyaların həyat fəaliyyətinə güclü təsir edir. Qidalandırıcı mühitdə əmələ gələn biogen hidrogen sulfidin miqdarına əsasən C-1 reagentinin müxtəlif qatılıqları üçün bakterisid effektləri hesablanmışdır. Məlum olmuşdur ki, ən yüksək bakterisid effekti C-1 reagentinin 25 mq/l qatılığında baş verir və 85% təşkil edir. Təcrubənin sonunda mikroskop vasitəsilə reagent olan və reagent olmayan qidalandırıcı mühitlərdə bakteriyaların sayı müəyyənləşdirilmişdir. Açar sözlər: reagen, bakterisid effekti, elektrokimyəvi korroziya, mühafizə effekti, sulfatreduksiyaedici bakteriyalar, biogen hidrogen