İNKİŞAF ETMƏKDƏ OLAN VƏ İNKİŞAF ETMİŞ ÖLKƏLƏRDƏ MİNİMUM ƏMƏK HAQQININ GƏNC ƏHALİNİN MƏŞĞULLUĞUNA TƏSİRİNİN MÜQAYİSƏLİ TƏHLİLİ

Abstract

Minimum əmək haqqının işçilərin qazancına göstərdiyi təsir işçilərin əldə etdiyi aylıq qazancından, onun minimum əmək haqqının altında olub olmaması kimi faktorlardan önəmli ölçüdə asılıdır. Belə ki, əmək haqqı paylanmasının aşağı səviyyələrində olan işçilərin maaşlarında minimum əmək haqqının artması səbəbi ilə artım baş verir. Lakin bəzi hallarda belə işçilərin iş saatlarının azaldılması kimi siyasətlərlə ümumi əldə etdikləri gəlirlərdə gözlənilən artım baş vermir. Yüksək əmək haqqı əldə edən və daha təcrübəli işçilərə olan tələbat isə daha da artır və bu onların aldıqları əmək haqqına təsir göstərir. Belə işçilər əmək bazarına rahatlıqla daxil ola və yüksək əmək haqqı ilə işləyə bilir. İş yerləri artan minimum əmək haqqı səbəbindən, əlavə veriləcək əmək haqqını yeni işə başlamış və təcrübəsiz işçilər əvəzinə daha bacarıqlı və işində təcrübəli olan işçilərə verməyə daha meyilli olur. Ümumi olaraq minimum əmək haqqının artması ilə nisbətən az gəlirli işçilərin əmək haqqında artım olsa da, əhalin ən az əmək haqqı ilə təmin olunan qismində bu əlaqə neqativdir. Minimum əmək haqqı artdıqca belə işçilərin iş saatlarında önəmli miqdarda azalma və əldə etdikləri gəlirlərdə düşüş nəzərə çarpır. Bu nəticələrin sadəcə öz işlərini qoruyub saxlayan işçilərə aid olduğunu nəzərə alsaq, əhalinin bu səbəbdən iş yerlərini itirmiş qismi ilə birlikdə bu təsir göstəriciləri daha yüksək ola bilərdi. Məqalədə iki ölkə qrupu olan inkişaf etməkdə olan və inkişaf etmiş ölkələrdə minimum əmək haqqı miqdarının gənc əhalinin məşğulluğuna nə kimi təsirlər göstərdiyi analiz edilmişdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə minimum əmək haqqı artışı ümumi məşğulluq və gənc əhalinin məşğulluğunu azaltsa da, bu bəzən qeyri-formal sektorlarda məşğulluğun artması ilə kompensasiya olunur. Minimum əmək haqqının təsir etdiyi formal sektorlara baxıldıqda isə üstün şəkildə məşğulluq azalması görünür. Nəticələr, daha həssas insan qrupları olan gənc, az təhsilli, aşağı ixtisaslı və daha az təcrübəli işçilər üçün daha da neqativdir. İnkişaf etmiş ölkələrdə də vəziyyət çox fərqli deyil. Demək olar ki, araşdırılan əksər tədqiqat işləri minimum əmək haqqı ilə gənc əhalinin məşğulluğu arasında mənfi əlaqə göstərir. Bu əlaqə o qədər də böyük olmasa da, ən azından neqativ və statistiki olaraq əhəmiyyətlidir. Ümumi əhalinin məşğulluğuna olan təsirə göz gəzdirdikdə isə, görə bilərik ki, vəziyyət gənclərdə olduğu qədər birtərəfli deyil. Xüsusən Avropanın inkişaf etmiş ölkələrində yaş ortalamasının böyük olması və bu işçilərin daha təcrübəli və yüksək ixtisaslı olması onların minimimum əmək haqqından çox daha yüksəkdə əmək haqqı almalarına səbəb olur. Belə halda, minimum əmək haqqındakı artım onlara təsir edəcək səviyyədə olmur. Açar sözlər: gənc işçi, məşğulluq, minimum əmək haqqı, işsizlik, araşdırma.