2D ULTRASƏS TƏSVİRLƏRİNİN OPTİMALLAŞDIRILMASI PRİNSİPLƏRİ

Abstract

Biotibbi görüntüləmə üçün istifadə edilən hər hansı nüfuzedici şüalanmaya qoyulan əsas tələblər onun yayılmasının həndəsi cəhətdən proqnozlaşdırıla bilən olması, mühitdə zəifləmənin çox güclü olmaması və bu şüalanmanın canlı orqanizmə təsirinin mümkün qədər zərərsiz olmasıdır. Bu tələblər difraksiya ilə müəyyən edilən şüalanmanın istiqamətinin tələb olunan məkan ayırdetmə qabiliyyətinə uyğun olacağı tezliklərdə yerinə yetirilməlidir. Başqa sözlə, nüfuz edən radiasiyanın dalğa uzunluqları tədqiq olunan strukturla müqayisədə kiçik olmalıdır. Bütün bu tələblər ultrasəsin bədənin yumşaq toxumalarında yayılması ilə tam təmin edilir. Ultrasəs dalğaları hələ rentgen şüalarından əvvəl kəşf edilsə də, tibbdə xeyli sonralar - XX əsrin 50-ci illərində əvvəlcə mamalıqda, sonra isə təbabətin digər sahələrində istifadə edilmişdir. Bu diaqnostik metodun əsas üstünlükləri qeyri-invazivlik, yüksək vizuallaşdırma keyfiyyəti və nisbi istifadə rahatlığıdır. Tibbi ultrasəs görüntüləmə yüksək tezlikli səs dalğalarından istifadə edərək bədəndəki hər hansı bir orqan və ya toxumanın real vaxt rejimində vizuallaşdırılmasını təmin etmək məqsədi daşıyır. Müayinə zamanı alınan siqnallar diaqnostikaya kömək etmək üçün götürülməli, işlənməli və müəyyən edilməlidir. Ultrasəs yüksək tezlikli impulslarla bədənə ötürülür, bu dalğaların bəziləri udulur, bəziləri isə geri əks olunur. Əks olunan dalğalar ötürücü tərəfindən qəbul edilir və elektrik siqnallarına çevrilir. Həmin elektrik siqnalları rəqəmsal siqnala çevrilir və kompüter sistemindən keçir. Kompüter sistemi skan edilmiş strukturların görüntüsünü yaratmaq üçün arifmetik və məntiqi hesablamalardan istifadə edir. Ultrasəs, radioloji üsullarla yanaşı, instrumental diaqnostikanın ən vacib elementidir və tibbi fəaliyyətin demək olar ki, bütün sahələrində istifadə olunur. Hal-hazırda ultrasəs diaqnostikası və ya sonoqrafiya yalnız ayrı bir tibb ixtisası deyil, həm də öz alt ixtisasları, cari problemlər və meylləri olan müxtəlif tədqiqatlar üçün böyük bir sahədir. Ultrasəs diaqnostikasında dinamik parametrlərin ölçülməsi ürək-damar sisteminin öyrənilməsində də istifadə olunur. Bu cür ölçmələr Doppler effektinə əsaslanır və müasir ultrasəsdə hərəkət edən strukturların vizuallaşdırılması ilə birləşdirilir. Ultrasəs görüntüləmə hazırda bir çox sahələrdə istifadə olunur: planlaşdırılmış tədqiqat; təcili diaqnostika; monitorinq; əməliyyatdaxili diaqnostika; əməliyyatdan sonrakı tədqiqatlar; diaqnostik və terapevtik instrumental manipulyasiyaların (ponksiyonlar, biopsiyalar və s.) həyata keçirilməsinə nəzarət; skrininq. İnformasiya mənbəyi kimi USM təsviri ilə işləmək müsbət və mənfi cəhətlərə malikdir. Müsbət tərəfi, ultrasəs MRT və KT ilə müqayisədə nisbətən ucuz görüntüləmə üsuludur, portativdir və real vaxt rejimində informasiya əldə etmək imkanı təklif edir. Əsas mənfi cəhətləri ondan ibarətdir ki, görüntü əldəetmə operatordan asılıdır və yaxşı məlumat əldə etmək üçün (çox vaxt əhəmiyyətli) təlim tələb olunur. USM görüntüləmə KT və MRT-nin yüksək anatomik tərifini bölüşmür. Təsvirin görünüşü bioloji obyektə münasibətdə ötürücünün oriyentasiyası, siqnalın zəifləməsi və siqnalın kəsilməsi və akustik kölgələr səbəbindən çatışmayan məlumat daxil olmaqla amillərdən asılıdır. Ultrasəs 2D təsvirlərinin optimallaşdırılması üçün dərinlik (depth), fokus, zoom, qazanc, dinamik diapazon (kontrast) və.s parametrləri tənzimləmək lazımdır. Son ultrasəs sistemlərində bu parametrlər ekranda istənilən görüntü keyfiyyətini əldə etmək üçün sistem tərəfindən avtomatik təyin edilir və yaxud operator tərəfindən əl ilə tənzimlənir. Açar sözlər: Ultrasəs görüntüləmə metodu, təsvirlərinin optimallaşdırılması, görüntü parametrləri, dinamik diapazon, təsvir keyfiyyəti.