AĞIR NEFTLƏRİN NƏQLƏ HAZIRLANMASINDA YENI EFFEKTİV KOMPOZİSİYALARIN İŞLƏNMƏSİ

Abstract

Təqdim olunan məqalə ağır neftlərdə yaranan dayanıqlı su-neft emulsiyalarının fərdi reagentlər və onlar əsasında hazırlanmış kompozisiyalar vasitəsilə parçalanmasına, eyni zamanda ən effektli təsir göstərən kompozisiyanın hidrogen sulfidli lay suyunda korroziyadan mühafizə effektinin təyin olunmasına əsaslanmışdır. Təqdiqat obyekti olaraq “SOCAR”-ın Muradxanlı, Bulla-dəniz, Balaxanı, Neft daşları və Suraxanı yataqlarının quyularından hasil olunan dayanıqlı su-neft emulsiyalarından istifadə olunmuşdur. Deemulsasiya tədqiqat prosesi “butulka sınağı” üsulu ilə həyata keçirilmişdir. Deemulsasiyaedici agent kimi ND-12, Dissolvan-4411, Alkan-415, Qossipol qətranı reagentlərindən, eyni zamanda həmin reagentlər əsasında hazırlanan ND-12+Dissolvan-4411,+Alkan-415+Qossipol qətranı=1:1:1:1 (şərti adı A1) və ND-12+Qossipol qətranı=3:1 (şərti adı A2) kompozisiyaları tətbiq olunmuşdur. Tədqiq olunan neft nümunələrində müqayisəli təhlil aparmaq məqsədilə təcrübələr, reagentlərin 800 q/t qatılıqlarında və 20˚C, 30˚C və 50˚C temperaturlarda aparılmışdır. Aparılmış tədqiqatlardan məlum olmuşdur ki, fərdi reagentlər əsasında hazırlanmış kompozisiyalardan olan A2 deemulsasiya xassəsinə görə ən yüksək effektivlik göstərir. Kompozisiya tərkiblərinin istifadə olunması əksər hallarda təmiz halda hər hansı birləşmənin istifadə olunmasına nisbətən daha effektli olur. Bununla əlaqədar olaraq, nisbətən effektiv kompozisiya deemulqatorlarının işlənib hazırlanması və dayanıqlı su-neft emulsiyalarının parçalanmasında tətbiqi müasir neft sənayesinin olduqca aktual məsələlərindən biri hesab edilir. Ağır neftlərin mədənlərdə yığılması enerji xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması məsələsi aktual olaraq qalır və dayanıqlı emulsiyaların əmələ gəlməsi ilə qismən əlaqədardır. Ona görə də onun həll edilməsi su-neft emulsiyalarının parçalanması dərəcəsindən çox asılıdır. Hal-hazırda yüngül neftlərin aktiv resurslarının hasilatı hesabına dünyada özlülüyü yüksək olan ağır neftlərin hasilat miqdarının artmasında artışlar aşkar edilmişdir. Aşağı qatılıqlı və orta qatılıqlı dispers sistemlərdən ibarət olan neftlərdən fərqli olaraq, özlülüyü yüksək olan ağır neftlər yüksək qatılıqlı dispers sistemlər hesab edilir ki, bu da onların hasilatı, nəql olunması və emalı proseslərinin effektivliyində öz əksini tapmışdır. Neftlərin keyfiyyəti karbohidrogenlərin tərkibi və xassələrindən, eləcə də onların tərkibindəki qarışıqlardan asılıdır ki, bunlar da emal texnologiyasına, alınan neft məhsullarının keyfiyyəti və çıxımına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir, eyni zamanda avadanlıqların daxili səthinin korroziyasına səbəb olur və emal zavodunda bahalı katalizatorları zəhərləyir. Bütün bunlar yekun nəticədə neft emalının dəyərinin və neft məhsullarının maya dəyərinin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də emala daxil olmazdan əvvəl nefti hazırlamaq lazımdır, daha doğrusu ondan su, duzlar, mexaniki qarışıqlar və sairə kimi çirkləndiriciləri maksimal kənarlaşdırmaq lazımdır. Suyun iştirakı ilə xloridlər, xlor-üzvi və kükürdlü birləşmələr avadanllıqların intensiv korroziyaya uğramasına səbəb olur. Neftlərin nəqlə hazırlanma prosesində baş verən proseslərdən biri də nəqlə hazırlanma qurğularının daxili səthinin elektrokimyəvi korroziyaya məruz qalmasıdır. Bu səbəbdən də deemulsasiya prosesində korroziya sürətinin azaldılması məqsədilə A2 kompozisiyasının korroziyadan mühafizə effekti tədqiq edilmişdir. Tədqiqat zamanı A2 kompozisiyasının 400 q/t, 600 q/t və 800 q/t miqdarlarından istifadə olunmuşdur. Korroziyadan mühafizədə ən yüksək effekt A2-nin 800 q/t qatılığında müşahidə edilmişdir. Açar sözlər: korroziya sürəti, mühafizə effekti, qatılıq,reagent,kompozisiya, neft, deemulqatorlar, susuzlaşdırma, çökdürmə, hidrogen sulfid, butulka sınağı, dayanıqlı emulsiyalar.