SINXRON GENERATORLARIN HESABAT MODELLƏRININ SADƏLƏŞDİRİLMƏSİNİN BİR PRİNSİPİ

Abstract

Müasir elektrik sistemlərində aparılan rekonstruksiya işlərinin çoxluğuna, sistemə qoyulan vəsait¬lə-rin böyüklüyün baxmayaraq qəzaların qarşısının alınması qeyri mümkündür. Odur ki, elektrik sisreminin bütövlükdə ağıllı sistemə keçidi ilə qəzaların baş verəcəyini qabaqlamaq mümkün olacaqdır. Elektrik sisteminin ağıllı modelinin yaradılması onun bütün avadanlıqlarının ağıllı mo-de¬linin yaradılması ilə həyata keçəckdir. Bunu nəzərə alsaq sistemin hər bir elementinin ağıllı modelinin yaradılması günün aktual məsələlərindən sayılır. Elektrik sisteminin hər bir avadanlığıda baş verən bütün proseslərin analoq siqnalları ilə ötürülməsi üçün həmin prosesləin ilk əvvəl riyazi modelləri yaradılır və bu modellərin əsasında proseslər öy¬rənilir. Təqdim olunan məqalədə Tə¬sir-lən¬mənin avtomatik tənzimi (TAT) və Sürətin avtomatik tənzimi (SAT) qurğusu olan və tamamlan¬mış tənliklər sistemi ilə təqdim olunan SG-un rilazi modelinin kiçik parametrlər üsulu ilə biri-birindən daxilindəki proseslərin davam etmə sürətləri ilə fərqlə¬nən sadə hissələrə bölünməsi prinsipi göstərilir. Sadələşdiriləcək riyazi model SG-n, TAT və SAT qurğularının riyazi model¬lə-rin¬dən ibarətdir. Bu modelin təklif olunan dekompozisiya üsulu ilə dörd sadə modellərə bölünməsi işlnib hazırlanmışdır. Alınmış sadə riyazi modellər əsasında elek¬trik sistemində zamana görə yavaş və cəld dəyişən iki ədəd elektromaqnit proseslərinin və iki ədəd elektromexaniki proseslərin olduğu sübut edilmişdir. Alinmış hər bir sadə riyazi model ayrı-ayrı¬lıqda həll edilərək yekunda kiçik və böyük təkanlar zamanı SG-n rejim parametrlərinin za¬ma¬na görə dəyişmə qanunauyğunluqları alı¬nır. Tədqiqlar yalnız bir SG modeli üzərind aparılmasına bax¬mayaraq alınan nəticəlrin elektrik sis¬temində fəaliyyət göstərən bütün SG üçün də keçərli olması sübut edilmişdir. Açar sözlər: riyazi modellər, sinxron generatorlar, elektrik sistemi, təsirin avtomatik tənzimlən¬mə-si, elektromaqnit, elektromexaniki proseslər.