Çin’in Dış Yardımları: Örtülü Bir Kolonyalizm mi, İdealist bir İnisiyatif mi? Çin ve Batı Dış Yardımlarının Karşılaştırmalı Analizi

Abstract

Amerikalı devlet adamı, John Adams’ın ünlü bir sözü şöyledir: “Bir ülkeyi fethetmenin ve köleleştirmenin iki yolu vardır: Biri kılıçladır; diğeri ise borçladır.” Bu söz, borç, yardım ve hibe gibi uluslararası mali ilişkilerin, salt iyi niyetten kaynaklı, meleksi bir girişim olamayacağı gerçeğine yapılan çarpıcı bir yollamadır. Bu çerçevede uluslararası dış yardımların, ülkelerin “idealist duruşlarından kaynaklı iyilikçi bir politika mı”, yoksa “pragmatist hedeflerinden neşet eden kolonyalist bir enstrüman mı” olduğu meselesi kritik önemi haiz bir konudur. Bu çalışmanın amacı; Çin ve Batı yardımları arasında karşılaştırmalı bir analiz yaparak, Çin dış yardımlarının, “Çin’in medeniyetçi perspektifinin bir yansıması olarak karşılıklı yarara mı dayandığını”, yoksa “neo-kolonyalizm yüklü hegemonik emellerinin bir aracı olarak örtük bir işlev mi gördüğünü” araştırmaktır. Bu noktada makalenin argümantif pozisyonu, dünyanın çift kutupluluğa ya da olasıdır ki; çok kutupluluğa doğru gittiği argümanından hareketle, Çin yardımlarında; hegemonik ve kolonyalist hedeflerin belirleyici olduğu yönündedir. Ancak son dönemlerde Batı’nın yardım politikalarını klonlayan Çin, dış yardım politikasının retoriğini “barışçıl, medeniyetçi ve hayırseverlik” nosyonları üzerine oturtarak, “rıza üretmeye” çalışmaktadır. Aynı bağlamda, Batı yardımlarının sömürgeci, emperyalist ve hegemonik boyutu da göz ardı edilemez olup; Batı yardımları, özünde hiç de masum değildir. Zira Batı yardımlarını alan ülkelerle yoksulluk düzeyi arasında her zaman doğrusal bir ilişki olmadığı gibi, Batı yardımlarında jeostratejik hedefler, ekonomik ve siyasi çıkarlar oldukça önemli bir yer tutmaktadır.