Affiliation:
1. ANKARA SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ, İSLAMİ İLİMLER FAKÜLTESİ
Abstract
Yeryüzünün ilk mabedi, Allah’ın yeryüzündeki evi, İslam dininin kıblesi olarak Kâbe, Kur’an ayetlerinin indiği, İslam dininin temellerinin şekillendiği coğrafyanın en eski mabedi olması bakımından dikkat çekmektedir. İslam öncesi dönemde Kâbe’nin konumu, Arap toplumu içinde bulunduğu durumu ve kutsal bölgesinde yer alan figürlerin ve resimlerin taşıdığı sembolik manaları araştırmak bu bağlamda elzem olmaktadır. Kâbe, rivayetlerde yer alan veriler ışığında incelendiğinde harem bölgesinde 360 kadar farklı kabile ve dine sahip insanların putlarını, tanrı Baal ile ortak özellikleri bulunan ve Mekke’nin en önemli tanrılarından birisi olarak kabul edilen Hübel’in heykelini, Hübel’in fal oklarını çekerken tasvir edilen Hz. İbrâhim ve yanında duran nispeten küçük heykeliyle Arapların atası Hz. İsmâil’in figürlerini, Hz. İbrâhim’in Hz. İsmâil yerine kurban ettiği koça ait olduğuna inanılan bir çift boynuzu, ayrıca Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın da içinde yer aldığı birçok peygamberin, ağaçların ve meleklerin tasvirlerini içermektedir. Mekke’nin Hz. Muhammed ve ashabı tarafından fethine kadar Kâbe’nin bu halde bulunduğu rivayetler aracılığıyla öğrenilmektedir. Ancak bu görsel ve figürlerin yerleştirilmeye başlandığı tarihlere ilişkin bilgiler tartışmalıdır. Arabistan coğrafyasında İslam öncesi dönem ile ilgili yazılı kaynakların çok fazla bulunmaması ve coğrafi şartlardan kaynaklı arkeolojik verilere rastlanmaması genellikle Kur’an tarihi çalışmalarının en temel problemidir. Ulaşılan sınırlı sayıdaki bilgi üzerinden yapılacak yorumlamalar, bu sebeple sonraki çalışmalara fikir vermesi açısından değerlendirilmelidir. İslam öncesi döneme ait Kâbe’ye ilişkin bilgilerin yok olmuş olması da konuyu daha çok rivayetler çerçevesinde araştırmamızı gerekli kılmıştır. Kâbe’nin içinde yer alan materyallere ilişkin elimizde görseller bulunmadığından, metin içi görseller okuyucuya fikir vermesi, ortamı gözünde canlandırmasına yardımcı olması için rivayetlerdeki tanımlayıcı ve tasvir edici ifadelerden yola çıkarak yapay zekâ ile oluşturulmuştur.
Reference52 articles.
1. Abdel Haleem, M.A.S. “Haccın Önemi: Ruh ve Ritüeller”. Hac İslam’ın Kalbine Yolculuk. ed. Venetia Porter. 27-68. İstanbul: EDAM Yayınları, 2015.
2. Abdürrezzâk es-San’ânî. el-Musannef. ed. Habiburrahman el-A‘zamî. Beyrut: Dârü’t-ta’sîl, 2013.
3. Ahmed b. Hanbel. Kitâbü’s-Sünne. thk. Muhammed b. Saîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbni’l-Kayyım, 1406.
4. Alıcı, Mehmet. “Cahiliye Arabı bir Peygamber Bekliyor muydu? Âtıl Tanrı/Deus Otiosus Bağlamında Cahiliye Dönemi Peygamber Algısı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1
(2018), 117-154. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001485
5. Buhârî. el-Câmiʿu’s-Sahîh. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, ts.