Could Immanuel Kant be a Utilitarian?: Kant’s Criticisms of Empiricist Moral Theories

Abstract

Kant’ın ahlâk felsefesi ile ilgili yazılarında, temelini deneyden alan tüm ahlâk öğretilerini, ahlâkı kökünden söken ciddi bir tehlike olarak kabul ettiği görülmektedir. Kant Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi adlı eserinde amacının ahlâk ilkelerinin kaynağını kişiden kişiye, durumdan duruma değişen deneysel ögelerden kurtarıp, evrensel ve mutlak zorunluluk taşıyan ahlâk yasasının imkanını ortaya koymak olduğunu söyler. Pratik Aklın Eleştirisi isimli eserinde ise temelini deneyden alan öğretiler ile ahlâk yasasının kılı kırk yarar biçimde ayrılması gerektiğini belirtir. Bu ifadeler Kant’ın deneyci ahlâkı, dolayısıyla da faydacılığı eleştirdiğini göstermektedir. Bununla beraber her iki teori arasındaki temel farklılıklara rağmen Kant’ın ahlâk felsefesindeki bazı noktalar, özellikle başkalarına karşı ödevlerimize yapılan vurgu ve başkalarının amaçlarını kendi amaçlarımızmış gibi benimsememizin ahlâkî bir ödev olması, önde gelen faydacılar tarafından onun ahlâk felsefesinin aslında faydacı olabileceği veya faydacılıkla uzlaştırılabileceği şeklinde anlaşılmıştır. Bu iddia karşısında yaygın bir şekilde kabul edilen görüş ise Kant’ın kesinlikle bir faydacı olamayacağı ve felsefesinin faydacılıkla uzlaştırılamayacağıdır. Bu makalede Kant’ın eserlerinde yer alan deneyci ahlaka yönelik eleştirileri bir araya getirilerek değerlendirilecektir. Çalışmamızda elde ettiğimiz bilgilerden hareketle literatürde yer alan Kant’ın bir faydacı olup olamayacağı tartışmasına cevap bulmayı amaçlamaktayız.