An Ancient Debate: Are There Any Industrial Facilities on Chemical Weapons in Ottoman?

Abstract

Modern dönemde değişen savaşım (warfare) olgusunu yönetmek, devletlerin birincil uğraşı olmuştur. Dolayısıyla tüm kurumları ile bilimsel çalışmalara adanan kişisel hayatlar da bu sürece eklemlenmekte gecikmemiştir. Düşmanı etkisizleştirmede başlıca silahların yetersizliği Birinci Dünya Savaşı’nın hemen başında kendini göstermişti. Öyle ki, değişen savaş stratejileri, çatışmaların cephe ile sınırlı kalmaması ve harbin beklenenden daha uzun sürmesiyle ortaya çıkan çaresizlik durumu şiddet unsurlarını yeniden gündeme almayı gerektirdi. Çeşitli kimyasalların, gaz ve boğucu etki yapan maddelerin silahlarda kullanılması ile ilgili çalışmalar savaş öncesi dönemlerde başlamış olmasına rağmen bunların etkin bir şekilde kullanımı Birinci Dünya Savaşı’na denk gelmiştir. Çalışmamızda, kimyasal silahların savaş sırasındaki genel kullanım alanları ortaya konulmuştur. Özellikle Alman girişiminin öncülüğünde İstanbul’da kurulan askeri nitelikli gaz dolum fabrikaları mercek altına alınmıştır. Öte yandan, bunların kullanımı ile ilgili sürecin siper savaşına ve yıpratma stratejilerine yaptığı öngörülmeyen olağanüstü sonuçları tartışılmış, bunun Osmanlı’daki yansımaları analiz edilmiştir.