Cumhuriyet Modernleşmesi ile Osmanlı Modernleşmesinin Karşılaştırılması

Abstract

Son dönem Türk tarihinin anlaşılmasında modernleşme düşüncesi önemli bir yere sahiptir. Türkiye’nin, Osmanlı ve Cumhuriyet devirlerini içine alan son iki yüz yılını modernleşme yolunda harcanan çabaların bütünü olarak özetlemek bile mümkündür. Ancak bunu yaparken Osmanlı modernleşmesi ile Cumhuriyet modernleşmesinin öne çıkan özelliklerinin karşılaştırılması gerekmektedir. Nitekim, Osmanlı Devleti’nin ve Cumhuriyet’in modernleşme tecrübeleri birtakım ortak özelliklere sahip olduğu gibi, bunları birbirinden ayıran son derece önemli farklar da mevcuttur. Osmanlı modernleşmesinin temel amacı devleti kurtarmakken, Cumhuriyet modernleşmesi ise yeni kurulan ulus-devleti, Osmanlı Devleti’nin gerilemesine sebep olan faktörlerden arındırıp, Atatürk’ün “muasır medeniyetler seviyesine erişmek” ülküsüne ulaştırmayı benimsemiştir. Cumhuriyet modernleşmesi, Osmanlı modernleşmesinin tecrübesinden ve birikiminden güç almakla beraber, onu aşmanın yollarını da aramıştır. Osmanlı modernleşmesinin “Doğu-Batı” ya da “eski-yeni” eksenindeki tereddütlerinden kaynaklanan ikilikleri/düalizmi ortadan kaldırmak isteyen Cumhuriyet’in kurucu kadroları, Atatürk’ün siyasal ülküsü olan muasır medeniyetler seviyesine erişme ülküsünün gerçekleşmesini Batı medeniyetine tam bir bağlılık içerisinde olmakta bulmuşlardır.