Şeker Pancarı Üretiminde Kaynak Kullanım Etkinliğinin Analizi: Balıkesir İli Örneği

Abstract

Dünyada ve Türkiye’de şeker pancarı üretimi; ekonomiye yaptığı pozitif etki yanında, yan sanayilere hammadde sağlaması, hayvansal üretimi teşvik etmesi nedeniyle önemli bir tarımsal faaliyet dalıdır. 2019/2020 döneminde dünya şeker üretimi 167 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, şeker pancarı üretiminde Türkiye Avrupa kıtasında 4. ve dünyada ise 5. ülke konumundadır. Tarımsal üretimde en önemli konuların başında üretim maliyeti ve girdilerin etkin kullanımı gelmektedir. Etkin kullanılmayan girdi ürün maliyetini artırdığı gibi faaliyet dalının rekabet gücünü de azaltmaktadır. Bu çalışmada Balıkesir ilinde Tam Sayım Yöntemi ile belirlenen 75 işletmeden elde edilen veriler yardımıyla şeker pancarı üretiminde girdi kullanım etkinliği analiz edilmiştir. İncelenen işletmelerde şeker pancarı ortalama ekim alanı 11.70 da olup, birim alandan elde edilen verim ise 7326.49 kg da-1 olarak tespit edilmiştir. Çalışmada şeker pancarı üretimine ilişkin oluşturulan fonksiyonda; gübre ve işgücü değişkenine ait üretim elastikiyeti katsayısı %1, tohum kullanım miktarı ve sulama sayısı faktörleri %5, tarımsal mücadele ilacı kullanım miktarı ve çapalama sayısı değişkenleri ise %10 ihtimal düzeyinde önemli bulunmuştur. Tahmin fonksiyona ilişkin üretim elastikiyetleri katsayıları toplamı (∑βi: 1.048) ölçeğe artan getiriyi vermektedir. Denklemde en yüksek marjinal etkinlik katsayısı (3.91) gübre değişkenine aittir. Yürütülen araştırmada faktörlerin marjinal etkinlik katsayılarına göre incelenen işletmelerde şeker pancarı üretiminin artırabilmesi için birim alanda kullanılan gübre (X2), tarımsal mücadele ilacı (X3) ve çapalama sayısının (X6) artırılması gerektiğini göstermiştir. Araştırma sonuçları şeker pancarı üretiminde sulama sayısı değişkeninin (X5) 0.88 katsayısı ile ekonomik optimum düzeye en yakın girdi olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte incelenen işletmelerin girdi kullanımında etkin olmadığı bu nedenle şeker pancarından sağlanan gelir üzerinde bu durumun olumsuz etki ettiği sonucuna varılmıştır. Yapılan araştırma şeker pancarı üretiminde daha yüksek verim ve daha karlı üretim yapılabilmesi için mutlaka üretim faktörlerinin etkin kullanılması gerektiğini ortaya koymuştur.