Geleneksel ve Coğrafi İşaretli Kuru Fasulyede Çiftçilerin Eline Geçen Fiyatlar: Ürün Kalitesi ve Mekânsal Özelliklere Göre Bir Değerlendirme

Abstract

Son yıllarda, ürünlerin ait oldukları bölgeye has taşıdıkları özelliklerin Cİ tescili ile koruma altına alınarak ürünün pazar gücünün artırılması yaygın hale gelmiştir. Araştırmanın kapsamına alınan Gümüşhane ilinde Cİ tescilli pek çok gastronomik ürün bulunmaktadır ve bunlardan bir tanesi 2020 yılında Türk Patent Enstitüsü (TPE) tarafından tescillenen Kelkit Kuru Fasulyesidir. Yöre halkı arasında pembe göz olarak tabir edilen bu tohum, beyaz rengi ve üzerinde bulunan pembe lekeleri ile diğer kuru fasulye tohumlarına göre ayırt edici özellikleri ile tescillenmiştir. Son yıllarda, yöre çiftçisi pembe göz bir başka ifade ile ata tohumunu kullanmak yerine çevre bölgelerden elde ettikleri ve daha yüksek verim özelliklerine sahip saf olmayan kuru fasulye tohumu ile üretim yapmaktadır. Bu tohum ile üretilen kuru fasulye, yerel tohum ile üretilen kuru fasulyeden pembemsi renklenme ve elips tane özelliği ile farklılık göstermektedir. Tescilli tohum ile üretilen Kelkit Şeker Fasulyesinin ürün değerini avantaja çevirmek için çiftçi eline geçen fiyatları kalite özelliklerine göre incelemek ve mekânsal özelliklere göre karşılaştırmasını yapmak bu çalışmanın odak noktasını oluşturmuştur. Her iki üretici grubu için 2020 ve 2021 yılı üretim döneminde kaliteyi belirleyen faktör olan ürün derecesine göre kuru fasulye satış miktarı, fiyatları ve hasat sonrası ürünün satış noktasına olan uzaklıkları incelenmiştir. Bu çalışmanın bulgularına göre, araştırma kapsamına alınan Cİ tescilli tohum ile üretim yapan çiftçiler ile Cİ tescilli tohum kullanmayarak kuru fasulye üretimi yapan çiftçilerin eline geçen fiyatlar arasında beklenilen bir fark yoktur. Fakat çalışmada gerçekleştirilen analiz sonuçları, ürün kalitesi ile elde edilen ortalama satış fiyatı arasında pozitif yönde ve güçlü bir ilişki olduğunu göstermektedir.