Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Dış Ticaret, Ekonomik Büyüme ve Yoksulluk İlişkisi

Abstract

Klasik ve Neo-Klasik İktisat kuramları, ülke ekonomilerinin dışa açılmasıyla birlikte ekonomik büyümelerinin artacağını savunmaktadır. Ayrıca serbest dış ticaret ile ülkeler arasındaki iş bölümü ve uzmanlaşma da artacaktır. Bu yolla da ülkelerin üretiminin ve dolayısıyla refahının artacağı ileri sürülmektedir. İnsanlık tarihi boyunca da ülkeler hem kendi içinde hem de uluslararası ticaret yapabilmek amacıyla İpek Yolu, Baharat Yolu gibi yollar oluşturmuşlardır. Günümüzde ise ulaşım ve iletişim gibi teknolojik unsurların artmasıyla küreselleşme artmış ve birçok ülke ticareti engelleyen tarife ve/veya kotaları indirmeye başlamıştır. Dış ticaretin serbestleşmesi sonucunda ülke ekonomileri daha geniş pazarlara ulaşma fırsatını yakalamışlardır. Böylece gelişen ekonomilerde teknolojide ve verimlilikte ilerlemeler gerçekleşmiştir. Söz konusu ilerlemelerle birlikte bu ekonomilerde büyüme oranlarında da yükselmeler meydana gelmiştir. Bu bağlamda, dışa açık olan ekonomilerde bireylerin geliri ve dolayısıyla tüketimi, refah düzeyi, gelir dağılımı ve tüm bunlara bağlı olarak yoksulluk da doğrudan etkilenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türk Cumhuriyetlerinde dış ticaret, ekonomik büyüme ve yoksulluk ilişkisinin ortaya konmasıdır. Çalışmada Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkiye ve Türkmenistan’a ait veriler kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler 1990-2022 dönemini kapsamaktadır. Çalışmada ülkelerin dış ticaret, ekonomik büyüme ve yoksulluk ilişkisinin analizi için panel veri analiz yöntemi kullanılmıştır. Panel Granger nedensellik testi sonuçlarına göre; kişi başına düşen gelirden reel tüketime doğru tek yönlü bir nedensellik bulunmaktadır. Reel tüketimden dışa açıklığa doğru, doğrudan yabancı yatırımlardan reel tüketime doğru tek yönlü ve kişi başına düşen gelirden dışa açıklığa doğru nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Ayrıca doğrudan yabancı yatırımlar ile kişi başına düşen gelir arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmaktadır.