Turkish Economy in 100 Years of History: Structural Change Analysis of Inflation and Foreign Trade Balance

Abstract

Bu çalışma, bir asırlık Türkiye ekonomisinde enflasyon oranı ve dış ticaret dengesindeki yapısal değişimleri dikkate alarak incelemeyi ve ekonomi politikalarındaki rejim değişikliklerinin etkili olup olmadığını ortaya koymayı amaçlamıştır. Çalışmada 100 yıllık en önemli iki sorun olan enflasyon ve dış ticaret dengesinin nedenleri ve çözüm yöntemleri yerine bir asırlık süreçteki yapısal değişimlerin tespiti üzerinde yoğunlaşılmıştır. Bu amaçla, 1923-2023 yılları için enflasyon oranı ve dış ticaret dengesi (ihracatın ithalatı karşılama oranı) serilerinde meydana gelen trend ve düzeyde değişimin varlığı ve tarihleri Bai ve Perron (2003) çoklu yapısal kırılma modeli ve Hodrick-Prescott (HP) trend çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmanın bulguları temel olarak kısa ve orta vadede değişkenlerin döngülerinin tersine dönmesinin oldukça uzun sürmekte olduğunu göstermektedir. Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne kadar enflasyon tarihinde enflasyon trendinin negatif olduğu dönemler oldukça az iken genellikle enflasyon trendinin pozitif eğilimde olduğu görülmektedir. Hem HP uzun dönem trend analizi hem de içsel olarak belirlenen yapısal değişim dönemlerine ilişkin kanıtlar enflasyon döngüsünün kalıcı olduğunu ve eğiliminin 1970’li yıllardan sonra artmaya başladığını, 2001 krizine kadar yüksek kaldığını ortaya koymuştur. Diğer taraftan ihracatın ithalatı karşılama oranına yönelik sonuçlar ise 1980 sonrasında ihracatın ithalatı karşılama oranında dikkate değer bir değişimin olmadığı görülmektedir. Özellikle 1980 ihracata yönelik büyüme stratejisi sonrası negatif trend ve düzeyde bir kırılma olduğunu gösterse de çok belirgin bir iyileşmenin gerçekleşmediğine yönelik bulgular ortaya koymaktadır.