The First Century of Turkish Foreign Policy

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu'nun Anadolu yarımadasındaki ardılı olarak bundan yüzyıl önce kurulan Türkiye Cumhuriyeti, genel ilkeleri kurucu önder Mustafa Kemal Atatürk tarafından belirlenen Türk dış politikasını takip ederek uluslararası sistemde orta büyüklükte bir devlet olarak varlığını sürdürmektedir. Atatürk döneminde genel olarak statükoculuk ve Batıcılık ilkelerine göre şekillenen rasyonel ve gerçekçi bir yaklaşım benimseyen Türk dış politikası, zaman içinde yaşanan konjoktürel değişimlere göre bazı değişikliklere uğramıştır. Atatürk'ün ölümünden sonra 2000'li yıllara gelinceye kadar genel olarak anti-revizyonist, statüskocu ve gerçekçi bir dış politika çizgisi izleyen Türkiye Cumhuriyeti, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002'de tek başına iktidara gelmesiyle birlikte yeni bir yaklaşım benimsemeye başlamıştır. Stratejik Derinlik olarak ifade edilen bu yeni yaklaşım, Türk dış politikasını geleneksel çizginin dışına çıkararak pro-aktif ve çok yönlü bir dış politika anlayışı getirmiştir. Bu nedenle idealist ve maceracı olmakla nitelendirilen bu yaklaşım, Türkiye’nin Batı ekseninden çıktığı ve Yeni-Osmanlıcılık hedefleri olduğu gerekçesiyle eleştirilere uğramıştır. Benimsenen yeni dış politika yaklaşımı belirli bir dönem Türkiye’nin komşularıyla sorunlarını çözmesine ve uluslararası politikada etkinliğini arttırırken yaşanan küresel ve bölgesel gelişmeler zaman içinde Türkiye’nin dış politikada yalnızlaşmasına neden olmuştur. Bu çalışmada kuruluşundan itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nin dış politikasında yaşanan değişimler dönemlere ayrılarak incelenmiştir. Bu dönemlerde meydana gelen önemli gelişmeler karşısında Türkiye’nin izlediği politikalar ortaya konularak analiz edilmeye çalışılmıştır.