Demokratik Bir Direniş Türü Olarak Sivil İtaatsizlik Ve Meşruluk Problemi

Abstract

İnsan ahlâken veya vicdanen doğru bulmadığı yasa ve uygulamalara karşı çeşitli tepkiler ortaya koymaktadır. Bu tepkilerden biri olan sivil itaatsizlik bir yönetimin veya bir gücün uygulamalarına karşı ortaya konulan ve şiddet içermeyen alenî bir protesto yöntemidir. Akıl ve vicdan sahibi insanın haksız bulduğu bir yasaya karşı bir direniş türü olarak sivil itaatsizlik bu anlamda kadim bir geçmişe sahiptir. Fakat bu eylem tarzı özellikle yirminci yüzyılın ortalarından itibaren kavramsallaşarak demokratik toplumlarda giderek yaygınlaşan bir protesto haline gelmiştir. Başta siyaset felsefesi, hukuk ve etik olmak üzere birçok disiplinin ilgi alanına giren bu türden bireysel ve toplumsal eylemler çeşitli açılardan tartışılmaktadır. Söz konusu tartışmalar özellikle sivil itaatsizliğin ne olduğu, bir eylemin sivil itaatsizlik olarak değerlendirilmesi için ne gibi şartları haiz olması gerektiği ve sivil itaatsizliğin meşru veya haklı bir direniş türü olup olmadığı etrafında cereyan etmektedir. Bu gibi problematik bir alandan hareket eden bu çalışmanın konusu sivil itaatsizliğin mahiyeti ve etik açıdan meşruluk problemidir. Sivil itaatsizliğin mahiyeti konusunda farklı bakış açılarından ortak bir tanıma ulaşmaya çalışılırken meşruluk probleminde ise daha çok ahlâk felsefesi açısından bir değerlendirme yapılmıştır.