Bağlantısızlık Hareketinin Soğuk Savaş Siyasetindeki Etkinliği: Bağlantısızlık 2.0 için İmkân ve Kısıtlar

Abstract

Bağlantısızlık Hareketi (BH) Soğuk Savaş siyasetini karakterize eden kutuplaşma, nüfuz alanları oluşturma ve blok politikalarına sıkı sıkıya bağlı kalmaya karşı; bağımsızlık, self determinasyon, eşitlik ve iş birliği gibi değerleri savunarak Soğuk Savaş döneminin gerilimlerinin yumuşamasını, Birleşmiş Milletler’in (BM) ve uluslararası ilişkilerin demokratikleşmesini, Üçüncü Dünya ülkelerinin uluslararası sisteme entegre edilmesini ve uluslararası gündemin pozitif yönlü değişmesini sağlamıştır. BH ayrıca Soğuk Savaş döneminin askerî yapısını nitelendiren silahlanma yarışı, nükleer silahlar, askerî paktlar, yabancı üsler ve vekalet savaşlarına karşı; silahsızlanma, barış içinde bir arada yaşama ve şiddet içermeyen uluslararası ilişkiler gibi değerleri savunarak silahsızlanmaya ilişkin gündemlerin oluşmasına, silahsızlanma anlaşmalarının yapılmasına ve arabuluculuk faaliyetleri ile ihtilafların yumuşamasına katkı sağlamıştır. Savunduğu değerleri diğer devletlere aşılayarak üye sayısını artıran BH sayesinde Soğuk Savaş’ın daha geniş bir alana yayılması engellenmiştir. Ancak BH üyesi devletlerde yaşanan lider değişimleri, ulusal hedeflerinde yaşanan farklılaşmalar ve bölgesel dönüşümler BH’nin Soğuk Savaş siyasetindeki etkinliğinin azalmasına; Soğuk Savaş’ın sona ermesi ise BH’nin varlığına dair tartışmalara sebebiyet vermiştir. Her ne kadar Soğuk Savaş’ın sona ermesi ile birlikte BH’nin de varlık sebebinin ortadan kalktığı iddia edilse de günümüzde yaşanan ABD-Çin rekabeti ve Rusya’nın Ukrayna işgali sonrası uluslararası sistemde ortaya çıkan bloklar arası gerilimler gibi gelişmeler BH’yi canlandırabilecek niteliktedir. Tüm bu noktalardan hareketle bu çalışmada BH’nin Soğuk Savaş dönemindeki etkinliği üzerinden 21. yüzyılda Bağlantısızlık 2.0 için imkân ve kısıtlar irdelenmiştir.