el-Muharrerü’l-Vecîz’in Kaynakları, Nüshaları, Neşirleri ve Hakkında Yapılan Bilimsel Çalışmalar

Abstract

Müslümanların, yaklaşık 800 yıl boyunca hâkimiyeti altında kalan Endülüs’te (İber Yarımadasında) birçok İslâm alimi yetişmiştir. Onlardan biri hem fıkıh hem de tefsir alanında öne çıkan İbn Atıyye’dir. Tefsiri el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz daha ilk yazıldığı yıllarda şöhret bulmuştur. Bunun nedenlerinden biri tefsirin kapsamlı olması ve inceleme (tahkik) içermesidir. Müfessir, tefsirde birçok farklı alanın literatüründen yararlanmıştır. Bu alanların başında tespit edilebildiği kadarıyla dilbilim, tefsir, hadis ve Mâlikî fıkhı gelmektedir. Makalede İbn Atıyye’nin hangi alanlara dair kaynaklardan yararlandığı, kaynakları nasıl kullandığı araştırma konusu edilmiştir. el-Muharrer’in temel tefsir kaynakları arasında Taberî, Mehdevî ve Nakkâş’ın tefsirleri yer almaktadır. İbn Atıyye bilgi aktarırken kitapların isimlerinden ziyade müellif isimlerini zikretmiştir. Bununla birlikte makalede tefsirin günümüze ulaşan nüshaları, neşirleri ve geçmişten günümüze kadar onun hakkında yapılan bilimsel çalışmalara dair bilgiler verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bilindiği kadarıyla tefsirin müellif nüshası günümüze ulaşmamış ve tefsiri neşreden muhakkiklerin hiçbiri tüm mevcut nüshaları titiz bir şekilde incelememiştir. Buna rağmen en ilmi neşrin üçüncü Katar neşri olduğu görünmektedir. Klasik dönemde Fas, Mısır ve Türkiye gibi bölgelerde daha yaygın olduğu anlaşılan tefsir bazı ihtisar ve cem‘ çalışmalarına konu olmuştur. Çağdaş dönemde ise tefsire yönelik ilgi artmış, tefsiri çeşitli açılardan inceleyen ve başka tefsirlerle mukayese eden farklı dillerde birçok akademik çalışma yapılmıştır.