Yetişkin Memeli Beyninde Nörogenez ve Koku Duyusu ile İlişkisi

Abstract

Amaç: Bu derlemenin amacı; beyindeki nörogenez merkezleri, bu merkezlerin mikro mimarisi, nörogenezi etkileyen faktörleri, nöroblastların göç etmeleri, farklılaşmaları ve olgun nöron oluşturma mekanizmaları hakkında bilgiler sunmaktadır. İnsan ve diğer memeliler arasındaki farklara değinilerek nörogenez ve koku duyusu arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışma, yetişkin memeli beyninde nörogenez ve koku duyusu hakkında literatür taraması yapılarak derlenmiştir. Bulgular: Nörogenez, kök hücrelerin bölünüp farklılaşarak yeni nöron üretmesidir. Yetişkin memeli beyninde nörogenezin varlığı gösterilmiştir. Beyinde, Subventriküler zon (SVZ) ve Subgranüler zon (SGZ) iki ana nöral kök hücre topluluğu olarak bilinmektedir. Bu bölgelerdeki nöral kök hücreler bölünüp farklılaşarak nöroblastları meydana getirmektedir. Nöroblastlar göç ederek hedef bölgelerinde olgun nöron halini almaktadırlar. SVZ’de üretilen nöroblastlar olfaktör bulbusta, SGZ’de üretilenler ise hipokampusun granüler katmanında olgun nöron olarak işlev görmektedir. Koku duyusu, burunda olfaktör epitelde başlamaktadır. Olfaktör epitelde koku molekülleri, kendilerine özgü reseptörlerine bağlanarak, olfaktör duyu nöronlarında sinirsel uyarıyı başlatmaktadır. Sinirsel uyarı beyinde önce olfaktör bulbusta işlenmekte daha sonra koku merkezlerine iletilmektedir. Koku bilgisinin iletildiği yapılar arasında; priform korteks, ön koku alma çekirdeği, koku alma tüberkülü, amigdala, hipotalamus, orbitofrontal korteks, entorinal korteks ve hipokampus bulunmaktadır. Sonuç: Yetişkin memeli beyninde nörogenez ile meydana gelen yeni nöronlar, koku duyusu alanları ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlantı kurmaktadır. Yeni nöronlar olfaktör bulbusta ara nöron halini alarak doğrudan koku duyusuyla ilişki kurarken, hipokampustaki yeni nöronlar koku hafızası oluşumunda dolaylı olarak katkı sağlamaktadır.