Gelibolu Hava Kalitesinin Belirlenmesi

Abstract

Çanakkale’nin Gelibolu ilçesinde hava kalitesi düzeylerinin belirlenmesine yönelik herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Buna karşın, konumu itibariyle özellikle Gelibolu feribot iskelesi çevresindeki karayolunda ve Çanakkale Boğaz hattında deniz trafiği hava kirletici potansiyeli olan önemli kaynaklardır. Bu çalışmanın amacı; özellikle trafik kaynaklı hava kirliliğinin göstergelerinden olan uçucu organik bileşik (UOB) düzeylerinin Gelibolu’da farklı örnekleme noktalarında mekânsal ve zamansal olarak belirlenmesidir. İlaveten, Gelibolu’da hava kalitesi izleme istasyonu bulunmaması nedeniyle, en yakınındaki Çanakkale-Merkez ve Lapseki istasyonlarında ölçülen hava kirletici düzeyleri ile meteorolojik parametrelerin arasındaki ilişkiler de araştırılmıştır. Gelbolu’da trafik yoğunluğuna göre belirlenen 7 örnekleme noktasından Haziran – Kasım 2020 tarihleri arasında pasif örnekleme tekniği ile UOB örnekleri toplanmıştır. UOBler arasında hedef türler benzen, toluen ve ksilenler (BTX) ile toplam uçucu organik bileşiklerdir (TUOB). Çalışmanın sonuçlarına göre, trafik yüküne paralel olarak UOB düzeyleri çalışma boyunca mekânsal ve mevsimsel olarak değişmiştir. Özellikle ülke genelinde uygulanan COVID19 kısıtlamalarının ardından yeniden açılmalar ile birlikte trafikteki araç sayısında ve gemi/feribot seferlerinin sıklığında kademeli olarak artış olmuştur. TUOB seviyeleri çalışmanın başlangıcında 43,21 μg/m3’ten 97,81 μg/m3 seviyesine yükselmiştir. Aynı artış eğilimi benzen, toluen ve ksilenler için de gözlenmiştir. Çalışma süresince ortalama değer olarak hava sıcaklığı 23,3°C, bağıl nem %70 ve rüzgar hızı 4,5 m/s olmuştur. Çalışma genelinde en yüksek TUOB düzeyi feribot kullanan araçların çevre yoluna çıkan ve feribot iskelesine giden yol hattı üzerindeki G6 noktasında 99,9 μg/m3 mertebesinde ölçülmüştür. Ayrıca, çalışma boyunca Gelibolu’ya en yakın lokasyondaki iki hava kalitesi izleme istasyonunda ölçülen NO2 seviyeleri ile UOB seviyeleri arasında bulunan pozitif anlamlı ilişki, ortak kaynak(lar)dan salınmış olabileceklerine işaret etmektedir (p