EVALUATION OF VISUAL AND AUDITORY PERCEPTION IN HISTORICAL URBAN PLACES: THE CASE OF PALERMO

Abstract

Görsel algı, mekânları tanımladığımız ilk algı türüdür. Mekânı oluşturan fiziksel elemanların bir araya geliş kurguları, biçim, ölçek, renk, doku gibi özellikleri söz konusu mekânın kullanıcısı üzerindeki görsel algısını belirlemektedir. Bireylerin çevre algılarında görsel algı ilk sırada gelmekte, işitsel algı ise onu takip eden ikincil önemdeki algılama türü olarak kabul edilmektedir. Görsel algıyla beraber işitsel algının değerlendirilmesi mekânsal algının bütüncül ifadesinde önem taşımaktadır. Özellikle tarihi kimliğe sahip kentsel mekânların taşıdıkları bu kimliklerin sürdürülmesi, kullanıcılar üzerinde bıraktıkları görsel ve işitsel algı kapsamında devam etmektedir. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı; tarihi kentsel mekânların görsel ve işitsel özelliklerinin tanımlanması ve bu özelliklerin sahip oldukları tarihi çevre kimliğine (tarihi çevre algısı oluşturmaya) ne derece etkisi olduğunun tespit edilerek, bu alanlardaki düzenlemeler için tarihi kimliğin sürdürülmesine yönelik çıktılar elde edilmesidir. Bu kapsamda çalışmada, tarihi kentsel mekânlardaki görsel ve işitsel özelliklerin mekânı deneyimleyen kullanıcı tarafından tanımlanmasıyla beraber, tanımlanan bu özelliklerin ‘tarihi çevre algısı’ oluşturmadaki etkilerinin değerlendirilmesini sağlayacak, farklı tekniklerin birleştirilerek kullanıldığı bir yöntem denemesi yapılmıştır. Çalışmada Palermo kentindeki üç kent meydanı ele alınmış, bireysel bir deneyim ile bir yöntem denemesi planlanmıştır. Farklı tekniklerin birlikte kullanıldığı yöntem akışında ilk aşamada, seçilen tarihi mekânların öncelikle görsel ve işitsel özellikleri anlamsal farklılaşım tekniği kullanılarak, zıt sıfat çiftleri ile tanımlanmıştır. İkinci aşamadaysa; anlamsal farklılaşım tekniği ile alanın görsel ve işitsel karakterini tanımlamaya yönelik seçilen sıfatların, söz konusu alanın tarihi çevre kimliğine ne derece etkisi olduğu üçlü Likert ölçeğine göre derecelendirilmiştir. Üçüncü aşamada ise; işitsel algının ölçülmesine yönelik ses ölçümleri yapılmış ve ses türleri belirlenmiştir. Bu sayede işitsel algının belirlenmesine yönelik ilk aşamada anlamsal farklılaşım tekniği ile elde edilen bulguların, dozimetre cihazı ile yapılan ses ölçümleri ile karşılaştırılması hedeflenmiştir. Çalışma sonucunda, meydanlardaki görsel algı tanımlanmış, alanlardaki tarihi kimliği bozan veya destekleyen fiziksel öğeler, ses türleri ve gürültü düzeyleri saptanmıştır. Meydanların görsel algılarının tamamlayıcısı olan işitsel algının incelenen meydanlarda, özellikle kullanıcı hareketlerinde yönlendirici etki sağladığı görülmüştür. Çalışmada bireysel deneyim ile kurgulanıp uygulanan yöntemin tarihi mekânlarla ilişki çalışmalarda örneklem büyüklüğü değiştirilerek kullanılabilecek bir yöntem olduğu sonucuna varılmıştır.