Türkiye-Soviet Russia Intelligence Cases on Armenian and Kurdish Separatist Movements In The Caucasia Region (1924-1955)

Abstract

Mevcut literatürün, Türkiye ve Sovyet Rusya’nın Kafkasya bölgesindeki Ermeni ve Kürt ayrılıkçı hareketlerinin istihbarat vakalarını analiz etmek için kanıtlardan ve belirli bir çerçeveden yoksun olduğu gözlemlenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve Bolşevik Devrimi’nin ardından Sovyet Rusya’nın Kafkasya bölgesindeki istihbarat faaliyetleri, birbirinin öncülü ya da ardılı olan eşzamanlı ya da birbirini takip eden istihbarat örgütlerinin kurulmasıyla devam etmiştir. Bu çalışma, Sovyet Rusya’nın Kafkasya bölgesindeki Ermeni ve Kürt ayrılıkçı hareketlerine verdiği desteği, istihbarat vakalarını somut delillerle analiz ederek ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kars ve çevresi Kürt ve Ermeni ayrılıkçı hareketlerinin hedef bölgesini oluşturmaktadır. Bu bölge, Ermeni ve Kürt ayrılıkçı hareketleri mensuplarının ve Sovyet casuslarının Türkiye’ye sızma faaliyetlerinin en yoğun olduğu alanlardan biridir. Sovyet Rusya ile ayrılıkçı hareket arasındaki temas merkezi Batum’dur. Batum’dan sonra ayrılıkçı hareketin en önemli üslerinden biri de Erivan’dır. Bu çalışmada, istihbarat ve karşı istihbarat gelişmeleri üzerinden Sovyet Rusya’nın Türkiye’deki Ermeni ve Kürt azınlıklara karşı yürütmeyi amaçladığı yıkıcı faaliyetler ortaya konulmaktadır. Bu çalışma, Kafkasya bölgesindeki ayrılıkçı hareketleri Türkiye ve Sovyet Rusya istihbarat örnekleri üzerinden incelemekte, ne tür tehditler oluşturdukları ve nasıl geliştikleri sorularına cevap aramaktadır. Disiplinlerarası bir yaklaşımın benimsendiği bu çalışmada istihbarat ve tarih disiplinlerinin bakış açılarından değerlendirmeler yapılmaya çalışılmış, Türk Diplomatik Arşivi’nde yer alan belgeler tasnif edilip, okunup, analiz edilerek çalışmanın tezlerine delil olarak sunulmuştur.