Çeviri Sosyolojisi Işığında Türkçeden Fransızcaya ve İngilizceye Çeviri (1999-2008): Bir Ön Araştırma

Abstract

Edebiyat ve çevirinin kesişimi, kültürel alışverişin, dilsel nüansların ve toplumsal yansımaların bir araya geldiği dinamik bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu alanda, edebi eserlerin bir dilden diğerine çevirileri yalnızca kültürlerarası etkileşimi mümkün kılmaz, aynı zamanda ilgili toplumların sosyo-kültürel dinamiklerine dair iç görüler de sunar. Bu bakış açısından yola çıkan ve disiplinlerarası bir alan olan alan çeviri sosyolojisi, bir yandan çevirinin çeşitli sosyal, kültürel, politik ve ekonomik faktörlerden nasıl etkilendiğini; öte yandan, toplumsal yapılandırmaları ve etkileşimleri nasıl etkilediğini ve/veya yansıttığını araştırır. Bu çalışmada, çeviri sosyolojisi ışığında, öncelikle 1999-2008 yılları arasında Türkçeden Fransızcaya ve İngilizceye çevrilen eserlerin bibliyografyası derlenmiştir. Çalışmanın temel amacı, çevirileri sistematik olarak bir araya getirip kategorize ederek, Frankofon ve Anglofon dünyalarda Türkçe eserlerin çevrilmesi ve temsil edilmesindeki eğilimleri ortaya çıkarmaktır. Ayrıca, bu araştırma karşılaştırmalı bir bakış açısı benimseyerek, kültürel, dilsel ve sosyo-politik faktörlerin farklı dilsel ve kültürel bağlamlarda Türkçe eserlerin seçimini ve bu seçimlerin Fransa ve İngiltere’de nasıl benzerlikler ve farklılıklar gösterdiğine ışık tutmayı ve çeviribilim, karşılaştırmalı edebiyat ve kültür sosyolojisi alanlarında süregelen tartışmalara katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu çalışma sonucunda, öncelikle çevreden merkeze doğru gerçekleşen çeviri hareketlerinde Türkçeden Fransızcaya ve İngilizceye yapılan çevirilerin sayısının oldukça düşük olduğu ve buna bağlı olarak da çevrilen türlerin çeşitliliğinin son derce zayıf olduğu tespit edilmiştir.