S/sağır ve İşitme Engelli Çocukların Erişimi Bağlamında Fablların Türk İşaret Diline Çevirileri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bu çalışma, S/sağır veya işitme engelli çocukların erişimi bağlamında fablların Türk İşaret Diline çevirilerinde uygulanan yöntem ve stratejilere odaklanmaktadır. Fabllar deyim, atasözü, mecazi kullanımlar vb. açısından oldukça zengindir. Türkçede yazı ve konuşma dilinde sıkça kullanılan deyimler Türk İşaret Dilinde yer almamaktadır. Bu nedenle S/sağır ve işitme engelli çocuklara fabllarda yer alan atasözü, deyim ve mecazi kullanımları erişebilir kılmak, söz konusu kitlenin duyan ve konuşan çocuklar gibi söz varlığının zenginleştirilmesi, dil öğreniminin desteklenmesi ve kültürlenmesi açısından önemlidir. S/sağır ve işitme engelli çocuklar için yapılan işaret dili çevirisi erişkin alıcı kitleye göre daha zorlu bir edimdir ve işaret dili çevirmeni çeviri sürecinde ve kararlarında bazı zorluk ve de kısıtlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu çalışma, SEBEDER, akademi ve STK iş birliğiyle hazırlanan “Ana Dili İşaret Dili Olan Çocukların Türkçe Çocuk Edebiyatı Yazarlarının Eserleriyle Buluşturmak” adlı pilot proje çıktıları doğrultusunda oluşturulan kılavuzdan yararlanılarak, söz konusu kitle için içeriğin erişime hazır hale getirilmesi ve uygunluğunun de-ğerlendirilmesini hedeflemektedir. Çalışmada Fransız yazar ve şair Jean de la Fontaine tarafından kaleme alınmış Şehir Faresi ve Tarla Faresi, Ağustos Böceği ile Karınca, Aslan ile Fare fabllarının Türkçeden Tük İşaret Diline iki farklı CODA çevirmen tarafından yapılan çevirileri, çevirmenlerin çeviri kararları, stratejileri ve yaklaşımları açısından analiz edilmiş, çeviriler söz konusu kitlenin erişimine uygunluğu bağlamında değerlendirilmiştir. Bu çerçevede çevirmenlerin çoğunlukla işaret diline özgü olan anlatı geleneklerini, gerektiği yerde ve ölçüde Sağır kültürüne uygun yapıları kullandıkları, mümkün olduğunca Türkçeleştirilmiş işaretten kaçındıkları, söz konusu kitlenin kullandığı ve/veya anlayabileceği bir işaret dili kullanmaya özen gösterdikleri, fabllarda ana karakter olan hayvanları öykünülerek, görselleştirme, hikâyeleştirme ve transfer teknikleriyle betimledikleri, deyimlerin çevirisinde açımlama ve ikame yaklaşımlarını tercih ettikleri, anlatımı sadeleştirdikleri gözlemlenmiş; çevirmenlerin kaynak metnin anlamı, amacı, iletilmek istenen etki ve işlevi doğrultusunda uygun çeviri stratejileri ve yaklaşımları kullandıkları ve sonuç olarak S/sağır ve işitme engelli çocukların erişimine uygun bir çeviri ürünü ortaya koydukları saptanmıştır.