Çeviribilimde Jiří Levý’nin Oyun Kuramı Temelinde Yanıltmaca Çevirileri

Abstract

Söylenişleri birbirine yakın seslerden oluşan sözcüklerin anlamlı olup olmadığına bakılmaksızın yaratılan yanıltmacalar, zor cümle kalıplarını telaffuz etmeyi kapsayan bir oyun çeşidi olarak değerlendirilebilir. Yanıltmacalar, yabancı dil öğretiminde ve çeviri eğitiminde öğretim materyali olarak kullanılabilir. Marmara Üniversitesi’nde lisans düzeyinde çeviri eğitimi alan birinci sınıf öğrencilerinin zorunlu olarak aldığı çeviri edincinin gelişmesini hedefleyen “Çeviriye Giriş I” dersinde yanıltmacaların çevirisi öğretici bir çeviri uygulaması ile örneklendirilmiş ve çeviribilim alanının ilerlemesine katkı sağlayabilecek somut öneriler ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında kullanılan kaynak, Paul Jampert (2020) tarafından Fransızca yazılan “telaffuzu imkânsız 100 cümle” adlı eserdir. Araştırma ilgili eserden tesadüfi olarak derlenen 30 adet Fransızca yanıltmaca ile sınırlıdır. 2021-2022 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında 12 ve 2022-2023 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında 16 olmak üzere toplam 28 öğrenci araştırmaya gönüllü olarak katılmıştır. Yanıltmaca çevirileri makul çözüm arayışı ilkesini barındıran Jiří Levý’nin (1967) oyun kuramı temelinde eleştirel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Bu yönde bir değerlendirme ile çeviribilimin uygulama alanının da gelişmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Yanıltmacalar yaratıcı çeviri ve çevrilemezlik bağlamında da irdelenmiştir. Bu araştırmayla çeviribilimin hem kuramsal hem de uygulamalı alanının gelişmesine imkân tanıyan öncül bir çalışma sunma gayreti gösterilmiştir. Araştırma sonucunda çevirmen adaylarının hedef dilde yeni yanıltmacalar yaratabildikleri, bu doğrultuda bilinçli çeviri kararları aldıkları görülmüştür. Yanıltmaca çevirilerinin öğrenenlerin problem çözme ve çözüm bulma becerilerini geliştirdiği sonucuna varılmıştır.