Osmanlı Devleti’nde Muhacir Çocuklar

Abstract

XIX. yüzyıl tüm dünya üzerinde nüfus hareketliliklerinin en yoğun yaşandığı çağdır. Fransız İhtilalinin ardından hızla kendisine bir yer bulan milliyetçilik akımı bu dönemde tüm imparatorlukları etkilemiş ve ulus devlet bilinci toplumda kendisine bir yer bulmuştur. Aynı zamanda XIX. yüzyıl insan hakları, çocuk hakları gibi kavramların gelişim çağıdır. Bu dönemde psikoloji biliminin hızla ilerlemesi, pedagoji alanında yapılan çalışmalar çocuk ve çocukluk kavramlarının gelişmesini sağlamıştır. Tüm dünyayla paralel olarak Osmanlı toplumu da bu gelişmeleri yakından takip etmiştir. Çocuk ve çocukluk kavramının Osmanlı topraklarında hızla gelişmeye başladığı bu dönem arka arkaya yaşanan göçler neticesinde sekteye uğramıştır. Osmanlı topraklarına gelen çok sayıda muhacirin devlet desteğine muhtaç olması, devletin ekonomik durumunun oldukça kötü olması gibi sebepler göz önüne alındığında çocuklarla ilgili düzenlemeler noktasında hızlı çözümler aranmak zorunda kalınmıştır. Özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti, ortalıkta perişan halde kalan çocukları korumak adına çözüm yolları arayışına girmiştir. Bu çözüm yolları başlangıçta çocukları çeşitli yatılı mekteplere kayıt etmek ve evlat edindirmektir. Ancak süreç içerisinde kimsesiz çocukların sayısının yüz binlere ulaşması üzerine bu çözüm yolları yetersiz kalınca mevcut kurumların revize edilmesinin yanı sıra yeni kurumlar kurulmak zorunda kalınmıştır. Mevcut ekonomik yetersizliklerin yanı sıra süregelen savaşlar bu noktada ciddi mağduriyetler yaratmışsa da yetimhaneler, sanayi mektepleri, Darüşşafaka, Darülaceze gibi kurumlarla sorun en aza indirgenmeye çalışılmıştır. Bu çalışma göç sonrası Osmanlı topraklarına gelmek durumunda kalan muhacir çocukların göç süreci ve sonrasında yaşadıklarını ele almış, çocukların toplumun bir parçası olma sürecine yoğunlaşmıştır.