Motor-Kurye Çalışanlarının Çalışma Koşullarına Yönelik Bir Araştırma: İstanbul Örneği

Abstract

Bu çalışma İstanbul’da faaliyette bulunan motor-kuryelerin çalışma koşulları, ücret düzeyleri, yasal hakları, iş kazası ve meslek hastalıkları ve karşılaşılan ayrımcılıkların araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, 20 motor-kurye ile yarı yapılandırılmış mülakat tekniğiyle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda, motor-kuryelik mesleğinde esnaf ve bordrolu olmak üzere ikili bir yapı oluştuğu; katılımcıların %68’i esnaf, %37’si ise bordrolu olarak çalıştığı görülmektedir. Bordrolu çalışan motor-kuryelerin ücretli izin hakkı bulunurken; esnaf kuryelerin tamamının ücretli izin haklarının olmadığı, %61’ inin ise sosyal güvenceye sahip olmadığı tespit edilmiştir. Katılımcıların %69’u haftada 6 gün çalışırken, %31’i haftada 7 gün çalışmaktadır. Katılımcıların %16’ısı haftalık 45-66 saat arası, %84’ü 67 saat ve üstü çalışmaktadır. Motor-kuryelikte ücretin belirlenmesinde kıdem ya da niteliğin etkili olmadığı, dağıtılan paket sayısının ücreti belirlediği tespit edilmiştir. Bordrolu çalışanların 8.500 TL ile 12.750 TL aralığında ücret kazandıkları, esnaf kurye modelinde ise çoğunluğun 12.750 TL ile 17.000 TL aralığında ücret kazandıkları Esnaf kuryelerin bordrolu kuryelere göre daha fazla gelir elde ettiği görülse de bunun hem daha fazla çalışmadan hem de sigorta primlerinin ödenmemesinden kaynaklandığı sonucuna ulaşılmıştır. Hızlı ve sıcak teslimata ilişkin reklamların kuryelik mesleğinin insani yönünü ortadan kaldırdığı ve kuryelerde dışlanma hissi oluşturduğu tespit edilmiştir. Son olarak, motor-kuryelerin; trafikte, teslimat sırasında ya da sitelerde en az bir kere ayrımcılığa maruz kaldıklarını belirtmektedir.