The Place of Tombs in Turkish Culture in the Context of Mountain and Cave Cult: The Example of Adana

Abstract

Dağ, Türk inanç ve düşünce sisteminde önemli mekânlardan ve kültlerden biridir. Doğanın her alanında bir iyeler varlığı ile karşılaşılmakta olup, dağlarında bir iyesi olduğu gerçektir. Dağ, Türklerde canlı bir varlık olarak algılanmakta, hatta dağların bir ruhu olduğuna, hatta ruhun kendisi olduğuna inanılmaktadır. Nitekim Altay Dağları ve Tanrı Dağları Türkler’in kutsal dağları olarak kabul edilmektedir. Mağara mekânı ve kültü de dağ kültünden bağımsız durumda değildir. Mağara, mitolojik ananın rahim kavramıyla insanların meskenlerinden birisi olmuş ve kültleşmiştir. Adana, ovaya kurulu bir kent olmasına rağmen sırtını Toroslar, Bolkar, Kozan Dağı gibi dağlara dayamaktadır ve bu dağlarda Adana halkı özelinde kutsallaştırılmıştır. Çalışmada Adana ili çevresinde bulunan türbeler saha araştırmasıyla taranmış, dağ ve mağara kültüne sahip türbeler tespit edilip aktarılmıştır. Adana ili merkezde bulunan Çoban Dede Türbesi, Kozan ilçesinde bulunan Hasan Esad Bağdadi Türbesi, Ağca Baba Türbesi, Çomak Dede Türbesi, Karaisalı ilçesinde Sofu Dede Türbesi, Yumurtalık ilçesinde bulunan Hızır İlyas Türbesi, Ceyhan ilçesinde bulunan Durhasan Dede Türbesi, Cabbar Dede Türbesi dağ ve mağara kültleri bağlamında incelenmeye çalışılmıştır.