Türkiye’nin Hatay İlinde Açıkta Domates Üretiminin Pazarlama Yapısının Analizi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’nin güneyinde Akdeniz bölgesinde yer alan Hatay ilinde açıkta domates üretiminin pazarlama organizasyonunun etkinliği, üretim ve pazarlama esnasında yaşanan sorunların tespiti ve çözüm önerilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Açıkta domates yetiştiriciliği yapan üreticiler ve açıkta domates ticareti yapan aracılar olmak üzere 2 farklı anket yardımıyla görüşmeler yapılarak veriler toplanmıştır. Anket yapılacak üretici sayısı belirlenirken “Basit Tesadüfi Örnekleme Yöntemi” kullanılmıştır. Araştırma 2020 yılında Hatay ilinin Arsuz, Reyhanlı, Samandağ, Antakya ve Kırıkhan ilçelerinde yapılmıştır. Anketler, açıkta domates üretimi yapan 60 üretici ve 10 aracıyla görüşülerek tamamlanmıştır. Ortalama yaşı 50.47 olan işletme sahiplerinin domates üretimini ortalama 16.13 yıldır yaptıkları belirlenmiştir. Üretilen domatesler sofralık ve salçalıktır. Üreticiler, ürettikleri sofralık domatesin % 94.44’ünü sebze haline, % 5.56’sını yerel pazara satmaktadır. Salçalık domatesin ise % 96.00’sı işleme tesisine % 4.00’ü yerel pazara satılmaktadır. Üretilen domates satıştan önce 59 işletmede sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Sınıflandırma işlemi olgunluk ve büyüklüğe göre yapılmaktadır Ürünler işletmeden kasalarla taşınırken, taşıma işlemi için kamyon ve traktör kullanılmaktadır. Geriye kalan 1 işletme, sınıflandırma yapmamaktadır. Domatesin komisyonculara satış fiyatı ortalama 1.43 TL, perakendeci fiyatı ise ortalama 4.20 TL, nispi marj % 34.04 olarak belirlenmiştir. İşletme sahipleri ürün satış fiyatının o günkü piyasa koşullarında arz ve talebe göre belirlendiğini ifade etmişlerdir. İşletmeler, komisyoncular tarafından ürün satın alınırken % 68.35 oranında ürün kalitesine, % 31.65 oranında ise ürün miktarına göre hareket ettiklerini belirtmiştir. Araştırma alanındaki üreticilerin en önemli pazarlama sorunları; ürün fiyatının düşüklüğü, örgütlenme yetersizliği, ürün depolama imkânının olmaması ve taşıma masraflarının yüksekliği olarak ifade edilmiştir. Araştırma sonuçları, açıkta domates üretiminde mevcut pazarlama sorunlarının giderilmesi halinde üretim alanlarının önümüzdeki yıllarda genişleyebileceği, üretim miktarındaki artış ve makul ürün fiyatları sayesinde üretici gelirlerinin artacağını göstermektedir.