Bir Matematik Öğretmeninin Öğretime Yönelik Üstbilişsel Bilgisi: Denk Kesirler Örneği

Abstract

Çoğunlukla öğrenme süreçleri ile ilişkili bir kavram olarak ele alınan üstbiliş, bilişsel pek çok süreci içeren öğretim faaliyetlerinin etkili bir şekilde yerine getirilmesinde de önemli bir rol oynar. Araştırmalar genel olarak öğretmenlerin üstbilişsel deneyimlerine (öğretimin planlanması, izlenmesi, değerlendirilmesi gibi) ve bunların nasıl geliştirilebileceğine odaklanmıştır. Bu çalışmada, matematik öğretimi için gerekli üstbilişsel bilgi yapılarını incelemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda bir matematik öğretmeninin denk kesirler konusunun öğretimi sırasında işe koştuğu üstbilişsel bilgiler, üstbiliş ve öğretmen bilgisi modelleri çerçevesinde tanımlanmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışmaya deneyimli bir ortaokul matematik öğretmeni katılmış, veriler öğretmen ile yapılan bire-bir görüşmeler ve denk kesriler konusunun öğretimini içeren ders gözlemleri yoluyla toplanmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Bulgulara dayanarak matematik öğretmeninin üstbilişsel bilgisi ne bildiği, nasıl öğrettiği ve öğretim karar ve eylemleri hakkındaki (neden/ne zaman) bilgi ve farkındalıkları olmak üzere üç ana kategori altında tanımlanmıştır. Öğretmenin “ne bildiği” hakkındaki bilgisi, kendisi, öğrencileri ve genel öğretmen özellikleri ile öğretim sırasında performansına etki edebilecek konu özellikleri (kaynaklar, müfredat, öğretim stratejileri, temsiller ve örnekler) hakkındaki farkındalıklarını içermektedir. Öğretmenin “nasıl öğrettiği” hakkındaki bilgisi, konu ile ilgili tanımların, örnek ve temsillerin nasıl sunulacağı, öğretim yöntem ve stratejilerin nasıl işe koşulacağı, öğretimle ilgili görevlerin nasıl sıralanacağı ve bağlantıların nasıl kurulacağı hakkındaki bilgileri içermektedir. “Öğretim karar ve eylemleri” hakkındaki bilgiler ise öğretmenin öğretimine, öğrenciye ve koşullara ilişkin aldığı kararları, bu kararların nedenleri, zamanlaması ve etkililiği hakkındaki farkındalıklarını içermektedir. Çalışmada tanımlanan üstbilişsel bilgilerin öğretmen bilgisi modellerinde tanımlanan bilgi boyutları ile ilişkili olduğu görülmüştür.