Kenesarı Kasımoğlu Önderliğinde Kazakların Kurtuluş Mücadelesi

Abstract

Çarlık Rusya’nın, Kazaklardan aldığı ağır vergi, kıtlık zamanlarında dahi halkı sıkıştırması ve topraklarını işgal etmesi Kazak milli hareketin ortaya çıkmasındaki temel sebepler arasında yer almaktadır. Rus sömürgeciliği ve işgallerine karşı 18. yüzyıl sonlarında Küçük Cüz’de ayaklanmalar çıkmıştır. Ancak 1822 yılına gelindiğinde Rusların bölgede gücünü artırması ve Kazakların yönetim şeklini değiştirmesi Kenesarı Kasımoğlu ve kardeşlerinin milli harekete başlatmalarında etkili olmuştur. Kenesarı’nın başında bulunduğu milli hareketin etkisi sadece dönemini değil, kendinden sonraki Kazak tarihini de etkilemiştir. Kenesarı Kasımoğlu, Rus işgaline karşı ağabeyleri Sarjan ve Esengeldi ile birlikte mücadeleye başlamış fakat Sarjan ve Esengeldi’nin 1836 yılında Taşkent Hanlığı tarafından öldürülmesinden sonra milli hareketin başına tek başına geçmiştir. 1837-47 yılları arasında milli hareketin başkanlığını yapan ve Çarlık Rusya’ya karşı mücadeleyi devam eden Kenesarı Kasımoğlu 1841 yılında hanlığını ilan ederek Kazak toplumunu yeniden bir araya toplamıştır. Fakat Rusların bölgede yaptırdığı kaleler, Kenesarı’nın konar-göçerler arasındaki bağlantıyı kesmişti. Kenesarının mücadelesi bu şeklide büyük sekteye uğramıştı. Başlattığı milli mücadele 1847 yılında Kırgızların Sarıbağış boyu ile giriştiği savaş neticesinde hayatını kaybetmesi ile yarım kalmıştı. Rusların etkisinde kalan Kırgız beyleri Kenesarı’yı yargılayarak öldürülmesi yönünde karar vermişlerdir. Bu çalışmada Rusların Kazak toplumuna karşı yürüttüğü politika ele alınırken aynı zamanda ticari menfaatleri için asimile ve sömürge politikasını ne kadar ileri götürebileceği ortaya konulmuştur. Sultan Kenesarı döneminin karanlık kalan yanlarını farklı bir bakış açısı değerlendirilerek Kenesarı’nın Milli Hareketi’nin bu kadar geniş kitlelere ulaşmasının ayrıntılı sebepleri açıklanmıştır. Türk, Rus ve batılı tarihçiler tarafından yazılan eserler çalışmamızın kaynağını teşkil etmektedir.