Karahanlı Türkçesi Dönemi eserlerinde ‘ulaştırma’ ve ‘iletişim’ söz varlığı

Abstract

Ulaştırma, haberleşme, iletişim gibi meseleler insanlık tarihi boyunca önemli bir konu olarak karşımıza çıkmış, gerek sosyal gerek ekonomik yönden insanlığı etkileyen bir yapıya sahip olmuştur. Toplumlar, insanlık için bir zorunluluk niteliği taşıyan bu kavramları hüküm sürdükleri dönem zarfında geliştirmeyi amaçlamışlardır. Türk toplumu da bu meselelerin geliştirilmesine önem vermiş; ulaştırma, haberleşme, iletişim unsurlarını çeşitli şekillerde kullanıma sunmuşlardır. Öyle ki yolları yalnızca ulaşım için değil, ticaret yolu olarak da kullanmış, kervancılık yapmışlardır. Bunları ise at, deve gibi yük hayvanları ile gerçekleştirmişler, tekerleğin icadıyla birlikte onlara araba vasıtası yüklemişlerdir. Böylece bir noktadan diğer bir noktaya kolayca ulaşabilmişlerdir. İnsanlar her dönemde iletişime önem vermiş, bunu da farklı şekillerde yapmışlardır. Kimisi duman ile kimisi güvercin, kimisi ise ulaklar, kervanlar, seyyahlar, elçiler ile haber taşımışlar; mesajları sahiplerine ulaştırmak için çaba sarf etmişlerdir. Bununla birlikte Türkler postacılığı ön plana çıkarmış, mektup gibi araçlarla haberleşmişlerdir. Haber ulaştırma işini ise atlı postalarla yapmışlardır. Türklerin bu husustaki yaşam biçimlerini Karahanlı döneminde de takip etmek mümkündür. Karahanlı Türkçesi ile kaleme alınan eserlerde bu konuyla alakalı kavramlar önemli ölçüde yer bulmuştur. Bugün kullandığımız bazı kavramların o devrin dilindeki kavramların temelinde geliştiğini ve günümüze kadar ulaştığını görmekteyiz. Çalışmadaki gaye, alana katkı sunmak amacıyla dönem eserleri aracılığıyla kavramları semantik açıdan incelemek, dönem eserleri vasıtasıyla tanıklamak ve madde başı alınan terimlerin etimolojilerine değinmektir.