Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar nehir anlatısının dişil kimlik temsili bağlamında yenidenyazımı: Erendiz Atasü romanı Bir Başka Düğün Gecesi

Abstract

Yenidenyazım, belirli bir alt metinle ana metin arasında ana metinsellik olgusu temelinde gerçekleşen söyleşim biçimidir. Ana metin, alt metnin yanı sıra başka metinleri ya da anlatıları içerebilmekle birlikte genellikle alt metinden üretilmiş bir nihai biçim durumundadır. Ana metinle konu, izlek, örüntü, figürasyon gibi bakımlardan yeniden işlenen alt metin, genellikle öykünme, yansılama, alaycı-gülünç dönüştürüm gibi türev ilişkileri ekseninde yeniden yazılmaktadır. Adalet Ağaoğlu romanları Ölmeye Yatmak (1973), Bir Düğün Gecesi (1979) ve Hayır…’ın (1987) bir arada yayımından meydana gelen Dar Zamanlar üçlemesi (1994), ortak karakterler etrafında şekillenen kurmaca-tarihi nitelikli bir nehir anlatıdır. Anlatının başkarakteri ve onun kurmaca tecrübesini destekleyen diğer karakterler kimlik, kendilik bağlamlarında modern Türk edebiyatı tarihi içerisinde motif hâline gelmiş özgün figürlerdir. Başta başkarakter Aysel Dereli olmak üzere, anlatıda temsil edilen figürasyonla yerleşik toplumsal cinsiyet kategorilerinin sorgulanması, Dar Zamanlar’ı feminist nitelikli metinler arasında kaynak metin konumuna yerleştirmektedir. Feminist yazar ve eleştirmen Erendiz Atasü, Bir Başka Düğün Gecesi (2021) adlı romanıyla Bir Düğün Gecesi’ni (1979) alıntı, anıştırma gibi yöntemlerle gönderge metin hâline getirirken bir nehir roman olarak Dar Zamanlar’ı yenidenyazım yöntemiyle ana metinsellik eksenli söyleşime dâhil etmektedir. Kadın kimliğini ve kadın karakterleri birer motif hâline getirmiş olan Ağaoğlu ile Atasü arasında öykünmeye dayalı bir üslup ilgisi ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, kadın kimliğinin yazınsal temsili temelinde örüntülenen alt metin, yenidenyazım sonucu ortaya çıkan ana metinde dişil kimlik konusunu içermekle birlikte maruz kalınan şiddet türleri başta olmak üzere kadın sorunları ekseninde işlenmiştir. İncelemede, Gérard Genette tarafından geliştirilen metinsel aşkınlık ilişkileri kuramı ve yenidenyazıma ilişkin terminoloji ekseninde konu, izlek, üslup bakımlarından alt metinle ana metnin türev bakımından söyleşim ilgilerinin ortaya konması amaçlanmaktadır.