Film Uyarlamalarında Bir Yerlileştirme Örneği: Badi

Abstract

Çeviribilimin dilbilimin bir alt dalı olarak kabul edildiği yıllarda Roman Jakobson’un (1959) çeviri için öne sürdüğü üçlü tanımlama ile birlikte alana dahil olan göstergeler arası çeviri -dilsel göstergelerin dilsel olmayan gösterge dizgeleri aracılığıyla yorumlanması- kavramı çeviribilimin araştırma alanlarını daha geniş bir yelpazeye ulaştırmıştır. Bu kavram ışığında bir romandan uyarlanan bir tiyatro oyunu ya da sinema filminin çeviribilim bakış açısıyla incelenmesi mümkün olmuştur. Daha sonra Gideon Toury’nin (1986) gösterge içi çeviri-kaynak ve erek metnin gösterge dizgesinin aynı olduğu çeviri- kavramıyla birlikte bu çalışmanın da çıkış noktası olan yabancı bir filmin yerli uyarlaması da çeviribilim açısından analiz edilebilir hale gelmiştir. Bu bağlamda bir gösterge içi çeviri örneği olarak Steven Spielberg’ün yönettiği 1982 yapımı E.T. the Extra-Terrestrial filminin Türkçe bir uyarlaması olan, 1984 yapımı Zafer Par’ın yönettiği Badi filmi, bu çalışma kapsamında kaynak filmi ile karşılaştırmalı bir biçimde incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı erek filmde bulunan kültürel ögeleri Venuti’nin (2001) yerlileştirme stratejisi bağlamında incelemektir. Bu amaca yönelik olarak, erek filmde bulunan kültürel ögelerin saptanmasında Antonini’nin (2007) sınıflandırması temel alınmıştır. Söz konusu sınıflandırmanın seçilme sebebi bu sınıflandırmanın Antonini tarafından sinemadaki kültürel ögelerin aktarılmasında kullanılmış olmasıdır. Biri Hollywood tarihinde, diğeri ise Yeşilçam tarihinde önemli bir yere sahip olan bu iki filmin çözümlenmesi sonucunda E.T. the Extra-Terrestrial filminin Badi filmine çevrilmesi sürecinde yerlileştirme stratejisinin kullanıldığı çok sayıda örneğe ulaşılmıştır.