Contrastive Morphosyntax of the Direct Object in French

Abstract

Bu çalışmada biçim-sözdizimsel tanımlama ve iki farklı dilde yer alan dilbilgisel bir öge olan nesne ulamı, dilbilimsel olarak karşıtsal ve biçim-sözdizimsel yönden incelenmiştir. Sözcük yapısı ve buna bağlı olarak sözcüklerin tümcedeki dizimi konusundaki ortak soruna, köken olarak farklı dillerin nasıl farklı çözümler getirdiklerini gösteren verilerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Dilbilimin alt dalı olan biçim-sözdizimsel, biçimbilimini ve sözdizimini ayrılmaz ve birbirlerine bağlı iki dilbilimsel alan olarak ele alır. Bu alan, tümce oluşumunu düzenleyen biçimsel ve sözdizimsel özelliklere iye dilbilgisi ulamlarının veya dil birimlerinin ve bunların özelliklerinin biçimsel ve sözdizimsel ölçütlere göre tanımlanabilen dil birimlerini belirleyen birleşim kurallarının incelenmesidir. Bu çalışmada, Fransızca ve Türkçedeki dolaysız nesne ögesinin biçim-sözdizimsel yönden farklılıklarını ve benzerliklerini netleştirmek için, bu ögenin biçimsel ve sözdizimsel özellikleri karşıtsal inceleme yöntemiyle sunulmuştur. İki dilde bu ögenin geçişli eylemlerle işleve girdiği saptanmıştır. Biçimsel olarak Fransızcada bu ögenin değişmediği, ancak dilbilgisel ulam olarak adıla dönüşebildiği tespit edilmiştir. Türkçede ise, biçimsel açıdan belirtili nesnenin sonuna belirtme (yükleme) (ad) biçimbirimlerinin eklenmesinin zorunlu olduğu ve belirtisiz nesnenin sonuna bunların getirilmemesi gerektiği belirlenmiştir. Tümce içinde kullanımın zorunlu olmayan ve tümcede gerçekleştirilen eylemi gösteren bu öge, her iki dilde canlı veya cansız varlıkların yerine görev görebilir. Türkçede belirtili ve belirsiz nesne olarak iki türlü değerlendirilirken, Fransızcada böyle bir durumun olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca Fransızca bir tümcede bu ögenin konumu belirgindir ancak Türkçede belirtili nesnenin tümcedeki yeri belirsizdir ve belirtisiz nesnenin konumu daima yüklemin önüdür.