Karşılaştırmalı Evrimsel Analiz ve Kültürel Evrimleşme İlişkisi: Filogenetigin Dilbilim Alanına Uygulanışı

Abstract

Filogenetik; biyoloji, genetik, kültürel arkeoloji, antropoloji ve dilbilim gibi alanlarda sıkça kullanılan, çeşitli organizma grupları arasındaki evrimsel ilişkiyi sınıflandırma yaparak sorgulayan etkili bir yöntemdir. Filogenetik, bireylerin veya grupların organizma evrimi ve çeşitliliğinin, ortak tarih ve ataları aracılığıyla birbirlerine nasıl ilişkilendirilebileceğini anlamak adına kullanılır. Evrimsel arka planı açısından, kültür fenomenin gelişimini inceleyen çalışmalar, Antik Dönem’e kadar geri götürülebilmektedir. Filogenetik yöntem kullanılarak, Darwin’in evrim kuramının etkisiyle kültür fenomeninin evrimleşmesini araştıran çalışmalar ise on dokuzuncu yüzyıl sonrasına aittir. Kültürel evrimleşme, doğası gereği kültürel etmenleri dikkate alarak anlaşılabilecek bir olgudur. Bu makalede ‘filogenetik’ yöntemin kuramsal altyapısı tartışılmış, bu yaklaşımın kültür alanına uygulanışını ‘dilbilim’ ile ilişkili olabilecek şekilde ele alan örnekler tartışılmıştır. Makale, Avustronezya ve Sahra altı Afrika’daki yerel dillerin evrimleşmesi ve maddi kültürleri arasındaki ilişkiyi filogenetik yöntem kullanarak tartışmaya açan örneklemleri ele alan ilk Türkçe çalışmadır. Makale, dilbilim alanında mevcut Türkçe literatüre nitelikli katkılar sunmaktadır. Makalede ele alınan, dil ailelerinin evrimleşme biçimleri hususundaki çıkarımlar Türkçe literatür için özgündür. Kültürel melezleşme, akrabalık tipolojileri-terminolojileri ve sayma sistemleri ile ilişkili olarak, Avustronezya ve Sahra altı Afrika’daki yerel dillerin evrimleşmesine dair çıkarımlar dilbilim ötesinde birçok disiplin için faydalı olabilecektir.