Affiliation:
1. İÜ İktisat Fakültesi
2. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ, SOSYAL SİYASET (YL) (TEZLİ)
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de faaliyet gösteren küresel fast-food markalarının hızlı-yemek sektöründeki payları ve pazar yoğunlaşmasındaki ağırlıkları göz önünde bulundurularak, ulusal fast food endüstrisindeki rekabet yapısını analiz etmeye çalışmaktır. Bu doğrultuda, küresel fast-food (hızlı-yemek) restoranlarının domine ettiği hamburger, pizza, sandviç vb. fast-food yiyeceklerin tüketildiği endüstride Türkiye’deki mevcut durum ele alınmıştır. Literatür taraması kısmında en sık kullanılan yoğunlaşma indekslerinden başlıcaları, N-Firma Yoğunlaşma Oranı (CRn), Herfindahl-Hirschman İndeksi, Entropy İndeksi (EI), Hannah-Kay İndeksi (HKI), Gini İndeksi (GI) gibi, yapılan örnek çalışmalar bağlamında incelenmiştir. Daha önce başka sektörlerde ve endüstri dallarında farklı indeksler kullanılarak yapılan benzer çalışmalardan örnekler sunulmuştur. Çalışmada sözü edilen sektördeki kısıtlı istatistiki veriler ışığında fast-food markalarının pazar yoğunlaşma oranları hesaplanmaya çalışılarak, endüstrideki rekabet ortamı ve piyasa yapısı analiz edilmeye çalışılmıştır. Genel itibariyle fast-food sektörü ve pazarın tamamı özelde Türkiye’de faaliyet gösteren dört büyük fast-food firması bir vaka çalışması olarak ele alınmıştır. İlk etapta fast-food kavramının ortaya çıkışı, dünya genelinde küresel fast-food markalarının gelişim süreci ve Türkiye’de fast-food piyasasına girişi tarihsel bakış açısıyla ele alınmıştır. Daha sonra pazara hakim ve en çok şube sayısına sahip dört büyük fast-food restoran zincirinin sahip olduğu pazar payı diğer fast-food markaları ve ürünlerinin pazar payları ile karşılaştırılarak analiz edilmeye çalışılmıştır. Türkiye genelinde fast-food sektöründe gözlenen pazar yoğunlaşması ve rekabet yapısı literatürde kabul görmüş belli başlı indeksler kullanılarak yapılmak istenmiş ancak ulaşılabilen sınırlı veri ve yetersiz istatistiki data çalışmayı kısıtlamıştır. Bu bağlamda, sektördeki yoğunlaşma seviyeleri Firma Yoğunlaşma Oranı-CRn, Herfindahl-Hirschman indeksi kullanılarak Türkiye pazarında fast-food sektöründeki yoğunlaşma düzeyi analiz edilmeye çalışılmış, bu doğrultuda sektörde hızlı yemek hizmeti veren küresel restoran zincirlerinin pazarda sahip oldukları yüzdelik payları ve piyasadaki ağırlıkları kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda sözü edilen küresel markaların fast-food pazarındaki yoğunlaşma oranlarının yüksek düzeyde olduğu ve rekabet düzeyinin oligopol piyasasına yakın olduğu tespit edilmiştir. Bu süreç sonucunda Türkiye’de hamburger, pizza vb. fast-food yiyeceklerin tüketildiği pazarda tam rekabet piyasasından uzak oligopolistik bir pazar yapısının geliştiği görülmüştür. Küresel markaların gücü, tanınırlığı ve hızla pazara entegre olma kapasiteleri sayesinde Türkiye’de mevcut fast-food piyasasında giderek daha fazla pazar payına sahip oldukları, şube sayılarını ve coğrafi olarak yaygınlıklarını arttırdıkları tespit edilmiştir. Son yıllarda az sayıda küresel fast-food restoran zincirinin yüksek pazar konsantrasyon oranlarıyla Türkiye fast-food endüstrisinde oligopol bir piyasa yapısı meydana getirdiği gözlemlenmiştir. Özetle, az sayıda uluslararası fast-food markası yıllar içerisinde Türkiye’de sahip oldukları restoran sayılarını ve tüketim pastasından aldıkları paylarını artırarak, pazara hakim duruma gelmişlerdir. Bu da söz konusu sektörde oligopol piyasa yapısını beraberinde getirmiştir.
Publisher
Journal of the Human and Social Sciences Researchers
Reference54 articles.
1. Akardeniz, E. & Kıraç, F. (2015). Measuring the Level of Competition and Concentration
2. Gaziantep Technical Textiles Market, The Journal of Academic Social Sciences, March 2015, 3 (10): 451-472.
3. Anıl, M., Kılıç, O., Başkaya D., Dinçer, M. & Aydın, G. (2011). Fast-Food Type Nutrition Habits of Samsun Ondokuz Mayıs University Students. Samsun Symposium Proceedings Book, p.52.
4. Boyer, R. (1999). The Variety and Unequal Performance of Really Existing Markets: Farewell to Doctor Pangloss, in: Hollingsworth, J.R. and Boyer, R. (eds.). Contemporary Capitalism: The Embeddedness of Institutions. Cambridge: Cambridge University Press.
5. Brady, K. M., Robertson, C.J. and Cronin, J. J. (2001). Managing Behavioral Intentions in Diverse Cultural Environments: An Investigation of Service Quality, Service Value and Satisfaction for American and Ecudorian Fast-food Customers, Journal of International Management.