İletişim Araştırmaları Tarihinde Kadın Araştırmacıları Hatırlamak: Herta Herzog Örneği (1933-1943)

Abstract

Amerika Birleşik Devletleri’nde kitle iletişim araştırmalarının kurumsallaşması sürecinde önemli merkezlerden biri olan Radyo Araştırma Bürosu (daha sonra Uygulamalı Toplumsal Araştırmalar Bürosu), kadınların akademik kadrolarda daha fazla görünür hale geldiği 1970 öncesi dönemde çok sayıda kadın araştırmacıyı istihdam etmesi bakımından öncü bir nitelik taşır. Aslen Avusturyalı olan Herta Herzog ise, Büroda faaliyet gösteren araştırmacılar arasında öne çıkan bir figürdür. Herzog, Büroda bulunduğu 1937-1943 yıllarında teorik ve metodolojik bakımdan öncü nitelikte çalışmalar yapmış olmasına rağmen alanın tarihyazımından uzun yıllar sembolik olarak silinmiştir. Herzog’un bu dönemde yaptığı araştırmaların önemi ancak 1980’li yıllardan sonra teslim edilebilmiş; alanın toplumsal cinsiyete dayalı tarihyazımının sorgulanmasına bağlı olarak diğer kadın araştırmacılarla birlikte Herzog’un katkıları da Batılı literatür içerisinde hatırlanmaya başlanmıştır. Türkiye’de ise kadın ve medya ilişkisini odağa alan çok sayıda araştırma yürütülmesine rağmen, iletişim araştırmaları alanının tarihinin toplumsal cinsiyet perspektifinden ele alınmasına dair bir tartışmanın henüz yapılmadığı görülmektedir. Herzog, Türkiye’de yayımlanan ve yaygın biçimde okunan çeşitli iletişim kuramları kitaplarında ya tamamen görmezden gelinmekte ya da kendisine oldukça sınırlı bir yer bulabilmektedir. Araştırmacıya sınırlı da olsa yer veren çalışmalarda ise daha ziyade kullanımlar ve doyumlar araştırmalarının tarihsel kökenlerine yerleştirilmektedir. Bir literatür incelemesi olan bu çalışmanın amacı, Viyana yıllarından başlayarak Radyo Araştırma Bürosu’ndan ayrılışına kadar olan dönemde (1933-1943) Herzog’un iletişim çalışmaları alanına yaptığı teorik ve metodolojik katkıları değerlendirmek ve Türkçe literatür açısından görünür kılmaktır. Çalışma, Herzog’u odağa alarak kadınların alanın kurumsallaşması sürecinde oynadıkları rolü hatırlatarak alanın tarihinin toplumsal cinsiyet perspektifinden değerlendirilmesinin önemine dikkat çekmeyi hedeflemektedir.