Toplumsal Cinsiyet Sarmalında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Kadın Olmak: Şanlıurfa İlindeki Kadınların Toplumsal Tükenmişlik Düzeyleri

Abstract

Toplumda kadın ve erkeklerin olanaklara, hak ve hizmetlere erişimi, toplumsal statüsü, toplumda görünürlüğü, toplumsal yaşama katılım biçimi toplumsal cinsiyetin yüzlerce yıllık kalıp yargılarına bağlı bir şekilde gerçekleşmektedir. Toplumsal cinsiyet rolleri gereği kamusal alanda eril hâkimiyet söz konusu iken kadınlar ikincil konumda kalmaktadır. Bu durumda kamusal alanda kadınların eğitim, ekonomik, sosyo-kültürel ve siyasi alanlarda erkeklere göre dezavantajlı konumda olması kaçınılmaz bir sonuç olmuştur. Ataerkil yapı sadece aile ile sınırlı kalmayıp kadının var olmaya çalıştığı her alanda varlığını sürdürmekte ve tüm bunların sonucunda cinsiyet ayrımcılığı evrensel bir gerçeklik haline gelmiştir. Cinsiyet ve bunun sonucunda ortaya çıkan cinsiyet ayrımcılığı başlı başına bir sorun olmakla kalmayıp kadınlar için çeşitli sorunların da temelini oluşturmaktadır. Dünyanın her yerinde kadın ile erkek arasındaki güç ilişkilerinde erkek lehine işleyen toplumsal cinsiyetin kadınların maruz kaldıkları çeşitli sorunların ana kaynağı olduğunu söylemek mümkündür. Oldukça kompleks bir yapıda olan sorunlar karşısında ise kadınların çeşitli stres faktörleriyle baş edememeleri ve toplumsal tükenmişlik sendromu yaşamaları oldukça muhtemel görünmektedir. Bu kapsamda çalışmada Şanlıurfa ilinde yaşayan kadınların demografik özellikleri açısından toplumsal tükenmişlik düzeylerinde bir farklılık olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda hazırlanan anket Şanlıurfa'da yaşayan 385 kadına gönüllük esasına göre uygulanmıştır. Araştırmada güvenirlilik analizi, faktör analizi, frekans analizleri ve normallik testi yapılmıştır. Kullanılan toplumsal tükenmişlik ölçeği yüksek derecede güvenilir çıkmıştır. Ankete katılan katılımcıların toplumsal tükenmişlik düzeylerini ölçen ölçeğin yapılan faktör analizi neticesinde üç faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Şanlıurfa'da yaşayan kadınların demografik özellikleri bağlamında toplumsal tükenmişlik düzeylerindeki farklılıkları belirlemek amacıyla t-testi ve anova testi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda Şanlıurfa'da yaşayan kadınların medeni durumları, yaşı, aylık geliri, çocuk sahipliği ve yaşadığı yerleşim birimleri açısından toplumsal tükenmişlik düzeylerinde anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.