Eski Uygurcada Kafatası Kâsesi/Kapāla ve İç Sunu

Abstract

Eski Uygurca Tantrik Budizm’e ait eserlerde sembolik değere sahip pek çok terim bulunmaktadır. Bu terimlerin en ilgi çekicilerinden biri kafatası kâsesi anlamındaki kapāla’dır. Kafatası kâsesi öfkeli tanrı ve tanrıçaların bilgelik elleri olan sol ellerinde tuttukları sembolik bir nesnedir. Aynı zamanda bu kafatası kâsesi Kāpālika’lar tarafından çeşitli sunularda kullanılmaktadır. Bu sunular özellikle Eski Uygurcada bali tapıg ‘bali sunusu’ ve iç tapıg ‘iç sunu’ şeklinde adlandırılan ve birbiriyle bağlantılı olan sunulardır. Budizm’de kanlı kurbanlar yasaklandığı için bali sunusunda genellikle kek ve tahıl ürünleri kullanılır. Fakat Eski Uygurca örnekte ifade edildiği üzere ilk insan Puruṣa’nın kurban edilişi gibi ritüeli uygulayan kişi bedenini baştan ayağa kadar tüm uzuvlarını kesip kafatası kâsesine koyduğunu hayal eder. Bu durum tamamıyla sembolik bir anlam taşır. Bununla birlikte kafatası kâsesi içerisinde karışımlar bulunur ki bu karışımlardan en önemlisi ölümsüzlük iksiri olan rasāyana’dır. Eski Uygur metinlerinde bėş rasiyan şeklinde ifade edilen terim ölümsüzlüğü ve genç kalmayı elde etmeyi sağlar. Rasāyana ‘insan dışkısı, idrar, meni, âdet kanı, ilik’ten oluşur. Aynı zamanda bu kafatası kâsesinde ‘boğa, köpek, fil, at ve insan eti’nden oluşan beş et bulunur. Elbette bunların da çeşitli sembolik anlamları vardır. Bu çalışma Eski Uygur Türkçesi metinlerine dayanarak yukarıda bahsedilen sembolik anlam taşıyan terimlerin açıklanması üzerinedir.