Фарабинин философиясында Кудайдын бар экендигине байланыштуу онтологиялык далил

Abstract

Адамзат ойлом тарыхында Кудайдын бар экендиги жөнүндөгү далилдер жана ал далилдерге карата айтылган сын-пикирлер көптөгөн философ жана теологдордун бүйүрүн кызыткан эӊ маанилүү маселелердин бири болгондугу белгилүү. Чындыгында, Кудайдын бар экендиги жалгыз гана диний ишенимдин эмес, ошол эле учурда философиянын дагы негизги проблемаларынын бири. Бул темага байланыштуу айтылган көз-караштар байыркы доордон баштап азыркы күнгө чейин өзүнүн актуалдуулугун жоготпой келет. Теолог жана философтор тарабынан Кудайдын бар экендигине байланыштуу сунушталган космологиялык, онтологиялык, диний тажрыйба, ахлак, телеологиялык ж.б.у.с. далилдер жалгыз гана интеллектуалдык чөйрө менен четелбестен, коомдун калыӊ катмарынын дагы кызыгуусун жаратып келет. Башка далилдерден айырмаланган онтологиялык далил Кудайдын зарыл болум экендигин “Кудай” түшүнүгүн туура талдоо аркылуу көрсөтүүнү максат кылат. Онтологиялык далил ар кандай эмпирикалык теорияларга таянбаган, эӊ жогорку болум түшүнүгүн рационалдуу жол аркылуу табууга аракет кылган далил болуп саналат. Биз бул макалада онтологиялык далилди атактуу философ аль-Фарабинин чыгармаларынын негизинде талдоого алабыз.