Investigation of doctoral theses based on health belief model in nursing in Turkey: a bibliometric analysis

Abstract

Amaç: Araştırmada, Türkiye’de hemşirelik alanında Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı yapılan doktora tezlerinin bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Retrospektif-tanımlayıcı tipteki araştırmada, tezlere ulaşabilmek amacıyla Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi tarama motorunda “Sağlık İnanç Modeli” ve “hemşirelik” anahtar kelimeleriyle Türkçe ve İngilizce olarak tarama yapılmıştır. Yapılan taramalar sonucunda; hemşirelik alanında 2012-2022 yılları arasında Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı olarak yapılan, erişime açık ve dahil etme kriterlerini karşılayan 30 doktora tez çalışması araştırma kapsamında incelenmiştir. Tezler, araştırmacı tarafından geliştirilen “Veri Toplama Formu” aracılığıyla değerlendirilmiştir. Veriler, IBM SPSS 25 paket programında analiz edilmiş olup verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma kapsamına alınan tezlerin; %30’unun Dokuz Eylül Üniversitesi’nde, %90’ının sağlık bilimleri enstitüsünde, %43,3’ünün halk sağlığı hemşireliği anabilim dalında ve %69,3’ünün danışmanlığının profesörler tarafından yürütüldüğü tespit edilmiştir. Tezlerde en sık kullanılan araştırma tasarımlarının yarı deneysel (%46,2) ve deneysel (%46,2) araştırma tasarımı olduğu, en üretken yılların 2018 (n=6) ve 2020 (n=6) yılları olduğu saptanmıştır. Sonuç: Sonuç olarak, son yıllarda hemşirelik alanında Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı yapılan çalışmaların giderek artmakta olduğu ancak halen istenilen düzeye ulaşmadığı belirlenmiştir. Bireylerin korucuyu/önleyici sağlık davranışlarını geliştirmek ve semptom yönetimini sağlayabilmek amacıyla daha fazla sayıda Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı araştırmaların yapılmasına ihtiyaç olduğu söylenebilir. Yapılan bu çalışmanın, hemşirelik literatürüne katkı sağlayacağı ve ileride bu alanda çalışmayı düşünen bilim insanlarına ve lisansüstü öğrencilere yol gösterici olacağı tahmin edilmektedir.