Türkiye’de Yapılan Lisansüstü Tezlerde Çocuklara Kan Alma İşlemi Sırasında Uygulanan Sanal Gerçeklik Uygulamasının Ağrı Üzerine Etkisi: Sistematik Derleme

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı 6-12 yaş aralığındaki pediatrik hastalarda kan alma işlemi sırasında kullanılan sanal gerçeklik uygulamasının ağrı düzeyini azaltmada etkinliğini incelemektir. Yöntem: Tanımlayıcı tipte yapılan bu çalışmada “çocuk”, “ağrı”, “kan alma” ve “sanal gerçeklik” anahtar kelimeleri farklı kombinasyonlarda kullanılarak Ulusal Tez Merkezi veri tabanında tarama yapılmıştır. Tarama sonucunda ulaşılan, son on yılda 6-12 yaş aralığındaki pediatrik hastalarda kan alma işlemi sırasında ağrı yönetimi için sanal gerçeklik uygulaması kullanan, deneysel tasarımda yapılan lisansüstü tezler araştırmanın evrenini oluşturmuştur. Tarama sonucu ulaşılan altı tez çalışması araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bu sistematik inceleme PRISMA akış şeması adımları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu sistematik derleme kapsamında incelenen çalışmaların metodolojik açıdan kalitelerinin değerlendirilmesi; üç araştırmacı tarafından JBI-MAStARI kritik değerlendirme araçları kullanılarak, kontrol listesinden aldığı toplam puan üzerinden yapılmıştır. Çalışmalardan elde edilen verileri analiz etmek için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma evrenini 74 lisansüstü tez çalışması oluşturmuştur. Bu çalışmalardan başlık ve özet uyumsuzluğu nedeniyle 67 çalışma kapsam dışı bırakılmıştır. Kalan yedi çalışmanın tam metinleri incelenmiş olup, bu çalışmalardan içerik uyumsuzluğu sonucunda bir çalışma dışlanmış ve altı çalışma bu araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bulgular: Tarama sonucunda ulaşılan altı tez çalışmasında 687 çocuk yer almış olup, çocukların yaş ortalaması 9,32 bulunmuştur. Kan alma işlemi sırasında yaşanan ağrıyı ölçmek için en çok tercih edilen ölçek Visual Analog Skala olmuştur. Çalışmalarda sanal gerçeklik ile birlikte kullanılan non-farmakolojik yöntemler; dikkati başka yöne çekme kartları (2 çalışma), kaleideskop (1 çalışma) ve Buzzy (1 çalışma) olarak belirtilmiştir. Beş çalışmada sanal gerçeklik gözlüğünün ağrıyı azaltmada anlamlı derecede etkili olduğu bulunmuştur. Sonuç: Sistematik derleme kapsamına alınan çalışmaların sonuçları incelendiğinde; pediatrik hastalarda ağrı yönetimi için kullanılan non-farmakolojik yöntemlerden sanal gerçeklik uygulaması kan alma işlemi sırasında yaşanan ağrının azaltılmasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkili bulunmuştur.