İslam Hukuk Felsefesi Açısından Toplumsal Değişim Karşısında Kadının Dönüşüm Meselesi -1-

Abstract

Kadın kavramı; din, felsefe, hukuk, psikoloji, sosyoloji ve antropoloji gibi alanlarda tanımlanmaya çalışılmıştır. Kadının kararlarını kendisinin almasında ilgili alanların verilerinin ne kadar etkin olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Çünkü bu kararlarda dine, felsefeye, hukuka psikolojiye, sosyolojiye ve antropolojiye dayalı gerekçeler bulunmaktadır. Bu anlamda bu alanlar nezdinde kadına yaklaşıldığında kadınla ilgili her yorum sürecinin subjektif ve hermenötik olduğu problemiyle karşılaşılır. Genel olarak her yorumcunun kadınla ilgili ortaya koyduğu kişisel yaklaşımında, yaşadığı çağın ve kültürün izleri bulunmaktadır. Özellikle günümüzde çok boyutlu, yoğun ve hızlı bir o kadar da karmaşık olan çağın ve kültürün (kültür endüstrisi) ortaya çıkardığı toplumsal değişim ve dönüşüm, değişime suskun kalmaması gereken İslam hukukunun kadın anlayışında değişim ve dönüşüm (metamorfoz) etkisine neden olmuştur. Meseleye bu açıdan yaklaşıldığında dinî hukukun genel teorisi bağlamında toplumsal değişim karşısında kadının kararlarında yer alan dönüşüm meselesinin incelenmesine gerek vardır. Kadına dair klasik yaklaşımların, zamanın değişmesi ile ahkâmın değişmesine ve özellikle ‘kadının kararlarını kendisinin alması/vermesi isteği/hakkı gerçeği’ şeklinde karşımıza çıkan kadının değişmesi ve dönüşmesi bakımından tahlil edilmesi gerekmektedir. Nedeni ise algoritmik düşüncenin çok fazla arttığı günümüzde postmodernleşme, posthuman, transhümanizm, üstün insan tasavvuru ve insan çağına (antroposen) geçiş şeklinde nitelendirilen ancak özünde küreselleşme, bireyselleşme ve özgürleşme anlayışlarının bulunduğu kadının kararlarını kendisinin alma/verme isteği, İslam hukukunun vahyi yaşanabilir kılma kabiliyeti açısından ele alınmasını da gerekli kılmaktadır. Çünkü kadının kararlarında İslam hukukunun değişmeyen tarafında uyum içinde olmayan durumlar söz konusudur. Kadının kararlarını kendisinin alması meselesine yapay zekâ teknolojilerinin değiştirebilme gücü de ilave edilirse sorun tam olarak ifade edilmiş olacaktır. Farklı bir açıdan tam olarak varsayım şuna dayanmaktadır: Dinin anlaşılması ve yorumlanmasında zamanın değişmesi ve farklılaşması, dinî meselelerin oluşmasında kadın mükellefin değişmesi, şartların değişmesi (sosyal değişim ve adaptasyon) medeni, iktisadi ve iş hayatına ilişkin değişiklikler gibi alanlar, bize kadının kararını kendisinin alması meselesini gündeme getirmektedir. Ayrıca siyasi, idari ve özellikle milletlerarası ilişkilerde yeni bir kadın diline sahip kadın merkezli yeni yaklaşım ve çözüm yolları ile bunların uygulanabilirliğine ihtiyaç vardır. Çünkü hayatın her alanında var olma mücadelesi veren kadın; sanattan siyasete, aile hayatından çalışma hayatına en temel haklara sahip olabilmek için çok güçlü ve inkâr edilemez bir çaba ortaya koymaktadır.