Abstract
Endülüs, yaklaşık sekiz asır boyunca İslam Medeniyetinin hüküm sürdüğü bir coğrafya olup burada hadis alanında birçok eser kaleme alınmıştır. Endülüs’ün hadis ilmiyle tanışması hicrî ikinci asırda Mâlik b. Enes’in Muvatta’ının buraya girmesiyle olmuştur. Buhârî ve Müslim’in Sahîh’lerinin bu coğrafyaya ulaşmasıyla hadis birikimi Endülüs’te daha da artmıştır. Temel hadis kaynaklarının Endülüs’e girmesinden sonra bu eserler üzerine öncelikle garîbü’l-hadîs çalışmaları başlamıştır. Burada hicrî üçüncü asırda başlayan garîbü’l-hadis çalışmaları diğer asırlarda da devam etmiştir. Hicrî altıncı asırda Endülüs’te İbn Kurkûl tarafından hocası Kâdî İyâz’ın Meşâriku’l-Envâr adlı kitabı esas alınarak yazılan Metâilü’l-Envâr, garîbü’l-hadîs alanında ve ihtisâr faaliyetleri kapsamında bir eser olarak değerlendirilmiştir. Mezkûr değerlendirme Kâtib Çelebi’ye ait olup eserin müellifi İbn Kurkûl’a ait değildir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla ülkemizde bu vakte kadar bu iki eser üzerine mukayeseli bir çalışma yapılmamıştır. Bu sebeple makalede öncelikle Endülüs’te garîbü’l-hadîs alanında önemli bir yeri olan Kâdî İyâz’ın Meşâriku’l-Envâr’ı hangi açılardan ihtisâr edilip eklemeler yapıldığının tespit ve tahlili hedeflenmiştir. Çalışmada veri toplama ve analiz yöntemi takip edilmiştir. Araştırma neticesinde şu kanaatlere ulaşılmıştır: İbn Kurkûl, Meşâriku’l-Envâr’ı kısmen ihtisâr edip bazı eklemelerde bulunsa da büyük ölçüde onu tekrar etmekle yetinmiştir. İbn Kurkûl’un kendine ait gösterdiği bazı açıklamaların aslında Kâdî İyâz’a ait olması kanaatimizce en büyük problemlerdendir. Yine bu durumun ortaya çıkmasındaki en büyük etken, İbn Kurkûl’un Meşâriku’l-Envâr’ı istinsâh ederken gereken özeni göstermemesidir. Bu durum İbn Kurkûl’un Kâdî İyâz’ın eserine bir yenilik getiremediği sonucunu ortaya koymaktadır.
Publisher
Turkish Academic Research Review