Argümanları, Gücü ve Sınırları ile Uluslararası İlişkilerde Kurumsal Hiyerarşi Teorisi

Abstract

Uluslararası sistemi ve devletlerarası ilişkileri anarşi formülasyonuyla açıklayan uluslararası ilişkiler teorileri son yıllarda ciddi bir meydan okumayla karşı karşıyadır. Bu meydan okumanın öncüsü olan hiyerarşi teorisi devletlerarası ilişkilerin ve dünya politikasının hiyerarşi ve anarşinin birlikte var olduğu melez bir yapıyla yönetildiğini belirtmektedir. İkinci Dünya Savaşı’na kadar sömürge ve imparatorluk şeklindeki resmi hiyerarşik sistemlere ev sahipliği yapan uluslararası arenaya Savaş sonrası dönem itibariyle büyük devletlerin küçük devletlerin egemenliklerini dolaylı yollarla kontrolleri altına aldıkları gayri resmi hiyerarşiler hâkim olmaya başlamıştır. Bu argümanlardan hareket eden hiyerarşi teorisi hiyerarşinin dünya siyasetindeki görünümünü, doğasını, dünya politikası ve aktörler üzerindeki etkilerini ortaya çıkarmak için ilişkisel otorite (relational authority) kavramını geliştirmiştir. Bu çalışma hiyerarşiyi, egemen devletlerarasında gerçekleştirilen pazarlıklar sonucunda inşa edilen bir ast-üst ilişkisi olarak tanımlayan ve literatürde kurumsal hiyerarşi (institutional hierarchy) teorisi olarak da isimlendirilen bu kavramın güçlü yönlerini ve sınırlarını araştırmaktadır. Bu amaçla çalışma kurumsal hiyerarşi teorisinin argümanlarına değindikten sonra bu argümanların üç güçlü yönünü ve beş temel sınırını tespit etmektedir.