Türkiye’de Sağ-Sol Ayrımını İnşa Eden Yatay ve Dikey İdeolojik Eksenler: Bir Siyasal Yelpaze Önerisi

Abstract

Türkiye’de özellikle 1970’lerden itibaren kurumsallaşmaya başlayan sağ-sol ayrımı; Batı’daki örneklerine oldukça benzer bir biçimde, iktisadi eşitliğe yönelik devrimci arayışlar ile millî kimliği ön plana çıkaran muhafazakâr tutumlar arasındaki farklılıkları betimlemiştir. Her iki tarafında farklı eğilimlerin gözlemlenebileceği bu ayrımın sol ucunda sosyalist, sağ ucunda ise milliyetçi hareketler yer alır. Ancak sentez ideolojik tutumlar dikkate alındığında; Türkiye’deki siyasal hareketleri, bu şekilde soldan sağa uzanan bir yatay doğru üzerinde sıralamak pek mümkün değildir. Örneğin İslamcı hareketlerin bu denkleme dâhil edilmesi, sağdaki dizilimi oldukça bulanıklaşır. Ayrıca Türkiye’de sınıf temelli bir ayrımdan ziyade, kültür temelli bir çatışmanın ana belirleyici olduğu bir ayrımdan bahsedilebilir. Bu bağlamda kaynağını Osmanlı-Türk modernleşmesi tecrübesinden alan Batıcılık-İslamcılık geriliminin Türkiye’de sağ-sol ayrımını netleştiren ve hatta onu dikey olarak kesen bir eksene karşılık geldiği ifade edilebilir. Bu kesişimin sentez alanlarında da Kemalizm, Ülkücülük, sosyal demokrasi ve İslami sosyalizm gibi eğilimler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki siyasal evren için Sosyalizm-Milliyetçilik (yatay) ve Batıcılık-İslamcılık (dikey) eksenlerinin oluşturduğu bir siyasal yelpaze modeli sunulmaya ve tarihsel olarak temellendirilmeye çalışılmaktadır. Türkiye’ye özgü bir sağ ve sol yorumlaması çabasına dayanan bu yelpazenin, aynı zamanda merkez sağ ve merkez sol hareketlerin temas ettikleri ideolojik alanları ve bu hareketler içerisindeki tartışma alanlarını gözlemleyebilmeyi mümkün kılacağı da düşünülmektedir.