Geç Qing Hanedanında Yeni Bir Dönemin Başlangıcı: Xinyou Darbesi (1861)

Abstract

Qing Hanedanının son döneminde, İmparator Xianfeng’ın (咸丰) ölümünün ardından 2 Kasım 1861 tarihinde İmparatoriçe Cixi (慈禧太后), Ci’an(慈安) ve Yixin’in (奕䜣) tarafından Su Shun’un(肃顺) başkanlığındaki divana karşı başlatılan Xinyou Darbesi (辛酉政变), Çin’in tarihsel sürecini etkileyen önemli saray darbelerden biri olarak kabul edilmektedir. Çin’in modernleşme sürecini de etkileyen Xinyou Darbesi ülkemizde henüz detaylıca çalışılmamış ilgi çekici konulardandır. Qing tarihinde cariyelikten İmparatoriçeliğe yükselerek yarım yüzyıl yönetimde bulunmuş olan İmparatoriçe Cixi’nin ve imparatorun kardeşi Yixin’in Xinyou Darbesi’ndeki rolü önemlidir. Darbe, Geç Qing Hanedanında iç ve dış sorunların hüküm sürdüğü bir dönemde bir güç mücadelesi olarak gerçekleşmiştir. 1861 yılında İmparatoriçe Cixi ve Yixin, İmparator Xianfeng’ın vasiyet ettiği yönetim düzenini bozarak Xinyou Darbesi’ni gerçekleştirmiştir. Bu darbenin sonunda ise İmparatoriçe Cixi konumunu güçlendirerek vekaleten oğlu Tongzhi’nın (同治) yerine yönetime geçmiş ve Cixi’nin perdelerin ardından başlayan yönetimi kesintilere uğrasa da yaklaşık yarım yüz yıl boyunca devam etmiştir. Yixin “Yizheng Wang (议政王)” unvanı ile onurlandırılarak yönetimde önemli bir konum elde etmiştir. Xianfeng’ın oluşturmuş olduğu sekiz kişiden oluşan “divan (赞襄政务八大臣)” ise feshedilmiştir. Divan üyelerinden Su Shun, Zaiyuan (载垣) ve Duan Hua (端华) ölümle cezalandırılmıştır. Bu çalışmada; İmparatoriçe Cixi’nin perdelerin ardından yönetime geçmesiyle (垂帘听政) sonuçlanan Xinyou Darbesi, nedenleri ve sonuçları incelenecektir.