Aras Nehri havzasında lojistik regresyon yöntemiyle kayma ve akma tip heyelan duyarlılığı değerlendirmesi

Abstract

Yamaç stabilitesinin bozulmasıyla gerçekleşen heyelanlar, oluşturdukları kayıplarla ülkemizdeki başlıca afetler arasında yer almaktadır. Türkiye’de heyelanın en fazla yoğunlaştığı ve iç içe geliştiği bölgelerden biri de Aras Nehri Havzasıdır. Bu havzanın yüzde 13’ü heyelanlı olup, bölgede yeniden aktif heyelanlar mekânsal süreklilik sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı da yüksek heyelan yoğunluğuna sahip bu alanda, heyelan duyarlılığını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak fiziki bütünlük kapsamında heyelan yoğunluğuna göre çalışma alanının sınırları belirlenmiştir. Belirlenen çalışma alanında, kırmızı rölyef görüntü haritası ve yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü birlikteliği ile 3904 heyelan tespit edilmiştir. Bu heyelanlar akma ve kayma olarak iki ana tipte sınıflandırılmıştır. Ayrıca havza vektör tabanda yamaç ünitelerine ayrılmıştır. Havzada düzlük alanlar (ova, vadi tabanı ve yapısal düzlük) yamaç ünitelerinden çıkartılmıştır. Yamaç ünitelerine heyelan içerik bilgisi eklenmiştir. Her bir yamaç ünitesine ait eğim, yükselti, rölyef, yamaç profili, topoğrafik nemlilik gibi faktörlerin ortalama ve standart sapma değerlerinin yanı sıra litoloji bilgisi de yamaç duyarlılığında kullanılmıştır. Yamaçların duyarlılığı lojistik regresyon yöntemi ile tespit edilmiştir. Heyelanı kontrol eden faktör ve derecelerinin etkisi heyelan tipine göre değiştiğinden yamaç ünitelerinin heyelan duyarlılığı akma ve kaymalar için ayrı olarak belirlenmiştir. Ortalama AUC (doğru pozitif-yanlış pozitif) değerinde akmalarda 0,79, kaymalarda ise 0,76 başarı elde edilmiştir. Genel olarak çalışmada elde edilen sonuçlarda, (I) havzada heyelanın topoğrafik ve litolojik faktörler tarafından heyelan tipine göre farklı derecede kontrol edildiği (II) bu faktörlerin akma ve kayma için ayrı değerlendirilmesi ile oluşturulan heyelan duyarlılığının başarısının yüksek olduğu (III) farklı tip heyelan için oluşturulan duyarlılık haritaları bölgesel planlama için kullanıma sunulmuştur.