Tüketim mekânları olarak yerel ve küresel kafe zincirlerinin üçüncü yer kriterleri bakımından analizi

Abstract

Ekonomik coğrafyada 1990’lı yıllara kadar değer zincirinin son aşaması olarak ele alınan tüketim konusu, günümüzde hem disiplin içinde hem de toplumsal-ekonomik yapıyı açıklamada önemli bir güce sahip olmuştur. Böylece tüketimin coğrafyaları çeşitli kimliklerin ve söylemlerin anlam ürettiği ve çatıştığı, mekânın ve toplumsal ilişkilerin yeniden üretilip tasarlandığı yeni bir ele alış ve yaşam biçimine dönüşmüştür. Bu bağlamda tüketim mekânlarının analiz edilmesini sağlayan en önemli kavramlardan biri “üçüncü yer”dir. Üçüncü yer, ev ve işyeri dışında kalan hem boş zamanın hem de tüketim eyleminin ve sosyalleşmenin mekânı olarak adlandırabileceğimiz insanların birbiriyle etkileşime girdiği kahve evleri, barlar, kafeler, kuaförler, kitabevleri vb. mikro mekânlara karşılık gelmektedir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı hem bir ticari tüketim mekânı hem de bir yerel ve küresel kafe zinciri olan Starbucks ve Simit Sarayı’nın üçüncü yer olma durumunu karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Nitel araştırma yöntemi kullanılan çalışmada 26 tüketici ve 8 yönetici ile derinlemesine görüşmeler ve saha gözlemleri yapılmış ve sözkonusu nitel veriler Maxqda programında analiz edilmiştir. Bulgular, Starbucks ve Simit Sarayı’nın üçüncü yer olma kriterlerini taşıdığını göstermekle birlikte, her iki tüketim mekânın Oldenburgcu anlamda bir geleneksel üçüncü yer değil, yeni nesil çağdaş bir ticari üçüncü yer olarak tanımlanması gerektiğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak bu çalışma, bir yandan üçüncü yer kavramsallaştırmasıyla coğrafyadaki meta-teorik yer kavramının nasıl işlemselleştirilebileceğine dair açılım sağlarken, öbür yandan tüketim mekânlarında tüketicilerin-yer ilişkisi temelinde bu ilişkinin anlamını, pratiğini ve boyutunu ortaya koyarak ekonomik coğrafya literatürüne katkı sağlamaktadır.